Usûl-u Selâse bağlamında Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın marifetnamesi / Marifetname in the context of Usûl-u Selâse

Abstract

Bu çalışmada 18. yüzyılda yaşamış olan büyük mütefekkir Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın (1703/1798) Marifetname adlı ansiklopedik eserinde geçen İslam'ın üç temel esası olan usul-i selâse ile ilgili olarak ortaya koymuş olduğu kelami görüşler ele alınmıştır. İslam ilmine dair çeşitli eserler kaleme almış olan İbrahim Hakkı, dini ve pozitif ilimlerde saygın bir yer edinmiş büyük bir ilim adamı ve mütefekkirdir. Bu konuyu seçmemizde bize kaynak olan Marifetname adlı eser içerik ve üslubunun özgün olması bakımından bu çalışmanın konusunu oluşturmuştur. Araştırmamızı üzerinde yoğunlaştırdığımız Marifetname, çok yönlü bir eserdir ve bu esere dair pek çok çalışma da mevcuttur ancak bu eser üzerinde birçok çalışma yapılmış olmasına rağmen tespit edebildiğimiz kadarıyla itikadi yönden incelenmemiş, müstakil bir çalışma yapılmamıştır bu sebeple de bu çalışmamızda İbrahim Hakkı'nın Marifetname'sindeki Kelami unsurları ele almaya çalıştık. Bu araştırmada Ehl-i sünnet inancının temelini oluşturan kelami inanç sistemi ve İbrahim Hakkı'nın bu Kelami görüşleri karşısındaki ilmi konumu ele alınmıştır. Bu çalışmanın konusu İbrahim Hakkı'nın Kelam ilmi ile alakalı görüşlerinin bir araya getirilmesi ve değerlendirilmesinin yapılmasıdır. Bu çalışmanın temel amacı İslam dünyasına eserleriyle büyük katkı sağlayan İbrahim Hakkı'yı tanıtmak onun Kelam konularına getirdiği orijinal yaklaşımlarını tespit ederek fikirlerini İslam dünyasının istifadesine sunmaktır. Bu çalışmada öncelikle Marifetname hakkında genel bir bilgi verilmiş daha sonra İbrahim Hakkı'nın hayatı ve eserleri inceleme konusu yapılmıştır. Sonra da sırasıyla İlahiyat Nübüvvet ve Sem'iyyat konularına ilişkin yaklaşımlarına yer verilmiştir. Bu çalışmayla İbrahim Hakkı'nın kelami konulardaki görüşleri tahlil ederek ilim dünyasına yaptığı tesir tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu yapılan çalışma bir yönüyle 18. yüzyıl İslam coğrafyasının itikadi anlayışına da ışık tutmaktadır. Anahtar Kelimeler: Erzurumlu İbrahim Hakkı, Marifetname, Usul-i selase, Kelam, İlahiyât, Nübüvvet, Sem'iyyat