Özet:
Taberî tefsiri hem rivayet hemde dirâyet boyutu ile de incelenmesi gereken bir tefsirdir. Bu çerçeveden bakıldığında, çalışmamızın konusu olan "Hükmen merfu" veya "Ma lehu hükmü'r-ref" bu ıstılah, asırlar boyunca farklı ilim türlerinde kullanımı araştırılıp uygulamalı bir eleştirel incelemeye tabi tutulmuştur. "Hükmen merfu" veya "Ma lehu hükmü'r-ref" terimin zikredilip kullanıldığı ilimlerden bir diğeri ise tefsir olup, bu ilim dalındaki en önemli tefsir kitaplarından biride, müfessir İmam Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr et-Taberî'nin (ö. 310/923) tefsir-i bi'l-me'sûra yani nakli tefsire dayanan Câmiu'l-Beyân an Te'vîli Âyi'l-Kur'ân kitabıdır. Araştırma da bu tefsir ve zikredilen görüşler arasında müfessirin yaptığı tercihler incelenmiştir. İbn Cerîr'in bu tefsirde yaptığı yalnızca tefsirin usûl ve ilkelerini incelemek ile kalmamış, O tefsirinde tercih edilen görüşten ve eleştirilen noktalardan bahsedip görüşlerin delillendirmesini zikretmeyi de unutmaz. İbn Cerîr'in tefsirinde kullandığı naklî tefsir sahabelerin ayetler hakkındaki tefsirleridir. Bu tefsirlerden bazıları yoruma açık olan konularla ilgili olmadığı için "hükmen merfu" ıstılahı içerisine dahil olmasından ötürü araştırmada İbnu Cerir'in bu tefsirleri ele alış yöntemine bakılmak istenmekte ve İbn Cerîr'in bu tefsirleri "Hükmen merfu" sayıp saymadığı incelenmektedir. Ayrıca çalışmada İbn Cerîr'in tefsirindeki tercihleri ile ondan sonra gelen bazı çağdaş tefsir kitaplarında geçen tercihlerin karşılaştırması yapılmaktadır. Araştırmacı, araştırmasında Hz. Peygambere (s.a.v) isnad edilen merfu hadislere ve sahabeye (r.anhum) isnad edilen mevkuf hadislere atıfta bulunmuş ve bunlarla alakalı terimleri açıklamaya gayret etmiştir. Araştırmada sadece İbn Cerîr et-Taberî' nin görüşlerinin okunması ile yetinilmemektedir. Aynı zamanda tefsir ilminin kurallarından istifade ederek en başta sahabelerin ayetleri te'vil etme usullerine, ikinci olarak ise İbn Cerîr'in tefsirinin dayanaklarına vakıf olunmak istenmektedir.
