Özet:
Börülce tohumböceği [Callosobruchus maculatus F. (Coleoptera: Bruchidae)] ülkemizde depolanan baklagillerin önemli zararlılarından birisidir. Bu çalışma, son yıllarda ülkemizde gerek sanayi ve gerekse tarımsal mücadele anlamında önemi gittikçe artan yerli diyatom topraklarının börülce tohumböceği erginlerine karşı biyolojik etkinliğinin araştırılmasına yönelik yapılmıştır. Bu amaçla, Aydın ve Ankara illerinden alınan yerli diyatom toprakları ile Almanya menşeli ticari olarak satılan SilicoSec® markalı diyatom çalışmada kullanılmıştır. Denemeler kontrollü şartlarda iki farklı sıcaklık(25 ve 30°C) ve %50-65±5 nem ortamında yürütülmüştür. Çalışmada Dermason fasulye çeşidi üzerinde üç farklı diyatom toprağının 0 (kontrol), 200, 400 ve 600 ppm dozu olmak üzere dört farklı dozu, dört tekerrürlü olarak C. maculatus erginleri üzerindeki biyolojik etkinliği denenmiştir. Diyatom toprağı uygulamalarından 2, 3, 5, 7, 14 ve 21 gün sonra sayımlar yapılarak C. maculatus ölüm oranları kaydedilmiştir. Denemeler sona erdikten 60 gün sonra ise yeni nesil döl (F1 döl) verimi her bir uygulama için ayrı ayrı belirlenmiştir. Çalışma sonucunda, 25°C sıcaklıkta Börülce tohumböceği üzerinde biyolojik etkinliği en yüksek Ankara diyatomu 5. günde 600 ppm dozunda %100 olarak gerçekleşmiş, bunu sırasıyla Aydın diyatomu ve SilicoSec® takip etmiştir (%84,9 ve %63,5). Diyatom topraklarının C. maculatus üzerinde biyolojik etkinliği, uygulama dozlarının artışı, diyatoma maruz kalma süresi ve yüksek sıcaklık ile artış göstermiştir. Buna göre 30°C sıcaklıkta en yüksek biyolojik etkinlik 2. günde 600 ppm dozunda SilicoSec®'te belirlenmiş (%100), buna karşı Ankara ve Aydın diyatomunda ise aynı etki oranı (%94,6) elde edilmiştir. Her iki sıcaklıkta ve denemeye alınan tüm diyaom toprağı ve dozlarında yeni nesil döl ergin çıkışı gerçekleşmemiştir. Sonuç olarak yerli diyatomların Börülce tohumböceği erginleri üzerinde etkili ve ümitvar olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle gerek Ankara gerek Aydın diyatom topraklarının depolanmış baklagillerde C. maculatus kontrolünde kullanılan geniş spektrumuna sahip insektisitlere alternatif olabileceği ve başarılı bir şekilde kullanılabilme potansiyeline sahip olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle yerli diyatom toprakları ile daha düşük dozlarda, farklı nem ve sıcaklıklarda detaylı çalışmalar yapılmasına ihtiyaç bulunmaktadır. ANAHTAR KELİMELER: Callosobruchus maculatus, Diyatom toprağı, Fasulye, Doğal insektisit, Mücadele
