Nüzûl bağlamında mümtehine sûresinin tefsiri / Interpretation of the surah al-mumtahanah in nuzūl

Abstract

Mümtehine sûresi Medine'de 13 âyet olarak indirilmiştir. Resmi sıralamada 60., nûzül sırasına göre 91. sûredir. Mümtehine sûresinin ana teması Allah için sevme ve Allah için buğz etme fikri üzerinden kâfirlerin dost edinilmemesi gerektiğidir. Sûre, ismini Hudeybiye antlaşmasından sonra hicret ederek Medine'ye gelen kadınların imtihan edilmelerini konu alan 10. âyetin muhtevasından almaktadır. "Nüzûl Bağlamında Mümtehine sûresinin Tefsiri" adlı bu çalışma da, Mümtehine sûresinin tefsiri, sebeb-i nüzûl ile alakalı âyetlerinin rivayetleri ve münasebetleri açısından incelenmiştir. Çalışmamız, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Girişte, araştırmanın konusu ve önemi ile araştırmanın amacı ve yönteminden bahsedilmiştir. Birinci bölümde, "Esbâb-ı Nüzûle Genel Bir Bakış" başlığı altında, esbâb-ı nüzûlün tanımı, esbâb-ı nüzûlün kaynakları, esbâb-ı nüzûlün önemi ve onu bilmenin faydaları izah edilmektedir. Bu bölümde ayrıca Mümtehine sûresinin kimliği ele alınmıştır. İkinci bölümde, "Mümtehine sûresindeki Münasebetler" başlığı altında öncelikle Münasebet İlminin, Kur'ân tefsirindeki önemine ve sebeb-i nüzûl ile ilgili bilgilere değinilmektedir. Daha sonra Mümtehine sûresindeki münasebetler açısından âyetler beş alt başlık altında incelenmiştir. Bu başlıklar şu şekildedir; Kâfirlerden dost olamayacağını ifade eden sûrenin âyetleri, Hz. İbrahim'i ve onunla birlikte iman edenleri örnek almak ile ilgi olan sûrenin âyetleri, kâfirlerden yakınlık gösteren ve hain tutum sergileyenlere karşı Müslümanın tavrını belirleyen sûrenin âyetleri, İslam V toplumunun muhacirlerle olan imtihanı hakkındaki sûrenin âyetleri ve kadınların Hz. Peygamber'e biatı hakkındaki sûrenin âyetleri olarak sıralanmaktadır. Üçüncü bölümde ise "Mümtehine sûresinin Sebeb-i Nüzûlü ve Tefsiri" yine beş alt başlık altında, âyetlerin sebeb-i nüzûlü, tefsiri, icmâli anlamı ve ayetlerden çıkarılan hükümler açısından araştırılmıştır. Her bir alt başlıkta, öncelikle konu ile alakalı zikredilen âyetlerin nüzûlüne sebep olan rivayeti ve tefsirini konuyla ilgili kaynaklardan verdikten sonra âyetlerin icmali anlamı ve o âyetlerden çıkarılacak hükümler ele alınarak sûre bitirilmiştir. Tez bir değerlendirme ile sonlandırılmıştır.