Özet:
Türkiye biber üretimi açısından önemli bir yere sahip olan Şanlıurfa ili biber üretim alanlarında fitoplazma etmeni daha önce rapor edilmiştir. Bu çalışma, Şanlıurfa ili biber üretim alanlarındaki fitoplazma hastalığının alternatif yabancı ot konukçularının tespit edilmesi amacıyla yürütülmüştür. Birecik ve Haliliye ilçelerindeki biber üretim alanlarında bulunan, şiddetli kloroz, bir noktada birden fazla sürgün ve cadı süpürgesi oluşumu, sararma ve küçük yaprak oluşumu biçiminde simptom gösteren Semizotu (Portulaca oleracea), Çukurova Fenerotu (Physalis angulata L.), Tarla Sarmaşığı (Convolvulus arvensis L.), Adi Eşek Marulu (Sonchus oleraceus L.), Köpek Üzümü (Solanum nigrum L.), Horoz İbiği (Amaranthus albus L.) ve Domuz Pıtrağı (Xanthium strumarium L.) yabancı otlarından farklı sayılarda toplamda 82 adet örnek toplanmış ve fitoplazmaların saptanması için testlenmiştir. Toplanan örneklerden elde edilen total nükleik asitler R16F1/R16R0 üniversal primer çifti ile Direkt-PCR, R16F2n/R2 primerleri ile Nested-PCR ve RFLP testi yapılarak fitoplazmaların varlığı belirlenmiştir. Simptom gösteren farklı yabancı ot türlerinde toplamda 19 pozitif sonuç elde edilmiş ve toplanan örneklerdeki bulaşıklık oranı % 23.17 olarak bulunmuştur. R16F2n/R2 ürünleri çift yönlü olarak DNA dizilemesine tabi tutulmuş ve Genbank'ta kontrol edilmiştir. Sekans analizi sonuçlarına göre Tarla Sarmaşığı (Convolvulus arvensis L.) ve Semizotu (Portulaca oleracea) örneğinden elde edilen nükleotid dizilimleri Candidatus Phytoplasma solani ile %99, Çukurova Fenerotu (Physalis angulata L.) örneğinden elde edilen nükleotid dizilimi Candidatus Phytoplasma asteris ile %99 benzerlik göstermiştir. Bu fitoplazmalar biber bitkisinde önemli enfeksiyonlar oluşturduğundan bu yabancı otların patojenin ara konukçusu olmasındaki rolü değerlendirilerek fitoplazmaların erken saptanması, fitoplazma hastalıklarının ekonomik açıdan önemli diğer kültür bitkilerine yayılmasının engellenmesinde önem arz etmektedir. Bu çalışma ile Şanlıurfa ili biber üretim alanlarında bulunan Semizotu, Çukurova Fenerotu ve Tarla Sarmaşığı bitkilerinde fitoplazma etmeninin varlığı Türkiye'de ilk kez saptanmıştır.
