Özet:
Toplumların düşünce yapısının şekillenmesinde şiirin ve şairlerin önemli bir rolü vardır. Özellikle Arap toplumu gibi şairlere eskiden beri değer atfetmiş top-lumlarda bu etki daha bariz bir şekilde görülür. Yaşadığı toplumun zihin dünyasının siyasî olarak şekillenmesine katkıda bulunan şairlerden biri de Irak toplumunun siyasî düşüncesinde önemli bir yere sahip olan Muhammed Mehdî el-Cevâhirî'dir. Tüm Arap dünyasında önemli bir şahsiyet olmakla birlikte özellilke Irak bölgesinde zulme ve diktaya karşı koymakla halkın gönlünde önemli bir yer edinen el-Cevâhirî, menfaatlerine dokunduğu zalim yöneticilerin öfkesini üzerine çekmiştir. Hayatının çocukluk dahil tüm aşamaları yokluk, gurbet ve hapishanelerde geçmiştir. Genel anlamda Arap toplumu özelde de Irak halkı için zorba yönetimlere başkaldırının simgesi olan şairin anlaşılması ve Arap toplumunda siyasî fikrin oluşumundaki etkisinin ortaya konması önem arz etmektedir. Bu öneme binaen çalışmamızda Arap dünyasının yirmibirinci yüzyılda yetiştirdiği önemli bir şahsiyet olan el-Cevâhirî ve siyasî içerikli şiirleri ele alınmıştır. Yirminci yüzyılın siyasî ruhlu önemli bir siması olan şair, ortadoğu coğrafyasının karşı karşıya kaldığı sömürgecilik, yabancı ülkelerin istila ve işgallerine karşı başkaldırmış, bireyin hak ve özgürlüklerinden yana tavır koymuştur. Ayrıca Arap ülkelerindeki yöneticilerin diktatörlüğünü ve topluma karşı sergiledikleri zulmü de yüksek sesle eleştirmiştir. Çalışmamızda el-Cevâhirî'nin hayatı, edebî kişiliği ve yetiştiği edebî çevre ele alınmıştır. Onun edebiyat, sanat, şiir, fert, toplum, devlet, siyaset, özgürlük ve millî mücâdele gibi konulardaki özgün düşüncelerine yer verilmiştir. Daha sonra el-Cevâhirî'nin siyasî ve şairlik kimliği, şiirlerinin çeşitleri ve Irak'taki siyasî ve toplumsal durum irdelenmiştir. Şairin şiirlerinde Filistin'e ve oradaki gelişmelere bakışı detaylı olarak işlenmiş ve son olarak da elde edilen yeni bulgulara yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Muhammed Mehdî el-Cevâhirî, Şiir, Siyaset, Sömürgecilik.
