Özet:
Bu çalışmada ilk defa yeni tip 4-amino-2,2,6,6-tetrametilpiperidin-1-oksil (4-NH2-TEMPO) kararlı nitroksil radikali içeren azo-azometin-salisilaldiminler ve onların Cu(II), Zn(II), Pd(II) ve Co(II) kompleksleri sentezlenmiştir. Bu spin etiket özelliğine sahip olan bileşiklerin yapıları spektroskopik tekniklerle (Manyetik Süsebtibilite, FT-IR/ATR, UV-vis, ESR ve X-ışını) ile aydınlatılmıştır. Bu çalışmada 9 adet azo-azometin-salisilaldiminler (4a-i) ve 9 adet 4-NH2-TEMPO radikali içeren azo-azometin-salisilaldiminler (6a-i) sentezlenmiştir. Bu 9 adet 4-NH2-TEMPO radikali içeren azo-azometin-salisilaldiminlerin Cu(II) (7a-i), Zn(II) (8a-i), Pd(II) (9a-i), ve Co(II) (10c-g) kompleksleri sentezlenmiştir. Azo-azometin-TEMPO salisilaldimin (6a-i) radikallerinin, Cu(II) (7a-i) komplekslerinin, Zn(II) (8a-i) komplekslerinin, ve Pd(II) (9a-i) komplekslerinin etkin manyetik momentumlarının sırasıyla 1.50-1.62 B, 2,50-3.34 B, 2,17-2,61 B ve 2.17-2.81 B aralığında olduğu bulunmuştur. Bu değerler hem ligantlar hem de kompleksler için beklenen teorik spin manyetik momentum değerlerinin altında ve üstünde bulunmuştur. Bu beklenmedik değerlerin bileşiklerdeki moleküller arası ferromanyatik ve antiferromanyetik etkileşimden kaynaklandığı varsayılmıştır. ESR ile yapılan incelemelerde (6a-i) ligantlarının, Zn(II) (8a-i) komplekslerinin ve Pd(II) (9a-i) komplekslerinin g-faktör değerleri sırasıyla 2.00767-2.00910, 2.00866-2.00998 ve 2.00675-2.00998 olarak bulunmuştur. (6a-i) ligantları ve Pd(II) (9a-i) komplekslerinin katı halde ERS spektrumları singlet ve sıvı halde ise triplet, Zn(II) (8a-i) komplekslerinin ise multiplet şeklinde gözlenmiştir. Bu farklılık Zn(II) (8a-i) komplekslerinde radikaller arası etkileşimin olduğunu göstermektedir. Ayrıca 6a, 6b, 6e, 6f, 6g, 6h ve 6i ligantlarının PC3 (insan androjen duyarsız beyin metastazı prostad kanseri hücre hattı), HELA (insan serviks adenokarsinom hücre hattı) ve kontrol olarak PNT1A (normal prostad hücre hattı) hücre hatları üzerindeki sitotoksik aktiviteleri MTT yöntemi ile ölçüldü. Bu ligantlar içerisinde en güçlü sitotoksik etkiyi 6i (IC50 7,3 µM) maddesinin gösterdiği, sentezlenen maddelerden en çok etkilenen hücre hattının serviks kanser hücreleri olduğu (HELA) tespit edilmiştir. Bu çalışmalar Harran Üniversitsi Biyoloji Anabilim Dalı (Mikrobiyoloji ve Molekülerbiyoloji Laboratuarı)'nda yapılmıştır. Çalışmamızda (6i) bileşiğinin tek kristali elde edilmiş ve moleküler yapısının aydınlatılması için X-ışını kırınımı tekniği kullanılmıştır. C22H25F2N4O2 kapalı formülüne sahip asimetrik birim hücrede kristalografik olarak birbirinden bağımsız olarak iki molekülün olduğu gözlenmiştir.
