Hz. Ömer Dönemi Kurumsallaşma Faaliyetleri

Abstract

İslâm devleti büyük ölçüde Hz. Peygamber (s.a.s.) ile Hz. Ebû Bekir dönemlerinde temelleri atılan, Hz. Ömer devrinde ise kurumlaşan bir yapı görünümündedir. Allah Resûlü ve onun ilk halifesi döneminden farklı olarak Hz. Ömer dönemi askerî başarıların artarak devam ettiği bir dönem olması hasebiyle İslâm toplumunun demografik yapısına doğrudan etki etmiştir. Zira bu dönemde Irak, İran, Cezire, Suriye fethedilmişti. İslâm devletinin hâkimiyeti altına giren çeşitli milletlerin İslâm devletindeki statülerinin belirlenmesi, onların işlerinin takibinin yapılması devletin sürdürülebilirliği açısından önem arz etmekteydi. Hz. Peygamber ve Hz. Ebû Bekir dönemlerinde örneğini gördüğümüz Beytülmâl; sahâbe ile yapılan istişare sonrası oluşturulan ve fey gelirlerinin dağıtımı için kurulan Divan teşkilatı ve adalet teşkilatı Hz. Ömer döneminde kurulan teşkilatlardandır. Bu nevi kurumlaşma faaliyetlerinin arka planında toplumun gelişim seyri yattığı kadar Emîrü’l-Müminîn’in fıtrî kabiliyeti ve teşkilatçı zihniyeti, Kur’an ahlakını özümsemesi ve Hz. Peygamber’in eğitiminden geçmesi de yatmaktadır. Bu makalede Hz. Ömer döneminde kurulan Beytülmâl, Divan teşkilatı ve Adalet sistemi gibi kurumlaşma faaliyetleri ele alınacak ve bu faaliyetlere götüren sebepler izah edilmeye çalışılacaktır. Nitekim bu faaliyetleri tanıyıp zihni alt yapısını idrak edebilmek, sonraki dönem İslâm tarihindeki etkisini anlamaya ve açıklamaya yardımcı olacaktır.