Kader bağlamında insanın özgürlüğü / Human's freedom in the context of destiny

Abstract

Kadere İman, iman esaslarından biri olup diğer iman esaslarıyla birlikte düşünüldüğünde Allah'a (c.c) iman etmenin tabiî bir neticesi olarak düşünülmektedir. Çalışmamız Kadere İman ve İnsanın Özgürlüğünü irdelemektedir. Girişte, kader ve özgürlük meselesini daha iyi ifade etmek için ecel, ilim, irade ve tekvin gibi kavramlar üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde kader, kaza ve özgürlük(hürriyet) kavramlarının anlamları açıklanarak, değerlendirmeleri yapılmıştır. Kader kavramına, ezelden ebede kadar olmuş ve olacak şeylerin hepsinin Allah tarafından bilinmesi ve irade edilmesi manası verilirken, kaza kavramı ise ezelde bilinen ve takdir edilen şeyin, yeri ve zamanı geldiğinde Allah tarafından ortaya çıkarılması anlamında kullanılmıştır. Özgürlük (hürriyet) kavramının da, kişinin kendi başına istediği gibi hareket etmesi, inanç konusunda hiçbir düşüncenin etkisinde kalmaması, özgür davranılması gibi anlamlara geldiği ifade edilmiştir. İkinci kısımda, kader ve insan iradesiyle ilgili olarak mezheplerin görüşleri aktarılmıştır. Cebriyye mezhebi insanın kendi eylemlerine müdahale edemediğini, bu konuda özgür olmadığını savunurken, Kaderiyye mezhebi ise, insanın kendi eylemlerinde tek hak sahibi olduğunu ve Allah'ın eylemleri yaratmada hiçbir etkisinin olmadığını savunmuştur. Eş'ariye mezhebi, insan eylemlerinin gerçek işleyicisinin Allah olduğunu, insanın kendi eylemlerine dair herhangi bir şeyi yaratmasının mümkün olmadığını savunurken, Mu'tezile mezhebi ise kişiye tam anlamıyla özgür bir irade verip, eylemlerinin tek muhatabının insan olduğu üzerinde durmuştur. Eğer insan bu özelliğe sahip olmasaydı ve herhangi birinin bu eylemlere etkisi olsaydı, bu eylemlerinden ötürü insanın sorumlu tutulması adil olmazdı görüşünü savunmuştur. Mâtüîrîdî mezhebi de, insana kendi eylemlerini işleme iradesi, gücü ve özğürlüğü verildiğinden kişinin bu eylemlerinden dolayı sorumlu tutulması gerektiği görüşünü savunmuştur. Çalışmamızın ikinci bölümünde ise, kaza, kader ve insan iradesindeki özgürlük ile alakalı Kur'ân ayetleri aktarılıp, değerlendirmeleri yapılmıştır. Sonuç olarak her asırda ve her dönemde tartışılagelen kader bağlamında insan özgürlüğü farklı bakış açılarıyla ve yorumlamalarıyla verilmiş olup, kaderin insan özgürlüğüne etkisi üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Kader, Kaza, Özgürlük(Hürriyet), İrade, İlim, Tekvin, Ecel. Being one of the principles of creed, faith in destiny is considered to be a natural consequence of belief in Allah. This study examines faith in destiny and human's freedom. In introduction, certain contexts such as fate, wisdom, will and genesis are emphasized in order to explain destiny and freedom better. In the first chapter the notions of destiny, predestination and freedom (liberty) are identified and analysed. Destiny is defined as Allah's knowledge and decree of all things that has happened since pre-eternity and will happen till post-eternity. On the other hand, predestination means the occurrence of the things known and ordained in pre-eternity when the right time and place are met by Allah. Freedom (liberty) is identified as the individual's free actions carried out at his own will, without being influenced by any faith. In the second chapter, ideas of sects on destiny and human's will are quoted. While the sect called Cebriyye claims that humans cannot interfere with his own actions and therefore are not free, Kaderiyye sect argues that humans are the only one to have a say in their actions and that Allah is not effective in creating these actions. On the other hand, Eş'ariye sect suggests that Allah is the true processor of human actions, and it is not possible for humans to create anything regarding his own actions whereas Mu'tezile sect assigns an absolute will to individuals and emphasizes that the only responsible one for his actions is the humans. Mu'tezile further suggests that if humans did not have such a feature and someone else intervened in his actions, then it would not be fair to make him liable for these actions. Similarly, the sect of Mâtüîrîdî argues that since humans are bestowed with the will, power, and freedom to process his own actions, they should be held accountable for these actions. In the third chapter, verses from Quran about destiny, predestination and human's freedom are presented and examined. In conclusion, human's freedom in the context of destiny, which has been debated in all period and eras, is discussed with different points of views and comments. Destiny's impact on human's freedom is particularly highlighted. Keywords: Destiny, Predestination, Freedom (Liberty), Will, Wisdom, Genesis, Fate.