Ortaçağ'da Birecik / Birecik in the middle ages

Abstract

İlkçağlardan itibaren stratejik öneme sahip olan Birecik, Fırat Nehri'nin doğu yakasında bulunan bir kenttir. Bu çalışmada, Ortaçağ'da Birecik'in siyasi ve kültürel tarihi ele alınmaktadır. Ortaçağda Birecik tarihi ile ilgili verilerin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Birecik, Ortaçağ'ın başlangıcı olan 375 yılından itibaren Roma, Bizans dönemi ve daha sonra Hz. Ömer'in (637) hilafeti döneminde Müslümanların hâkimiyetine girmiştir. XI. yüzyılın ikinci yarısında Büyük Selçuklu Devleti'nin sınırları içine giren bölge, 1096'da Bizanslılar tarafından alınmış ise de sonraları sırasıyla Artuklu, Zengiler, Eyyûbî, Memlûklu, Karakoyunlu ve Akkoyunlu devletlerinin eline geçmişti. 1098-1150 yılları arasında şehir, Urfa Haçlı Kontluğu'nun hâkimiyeti altında bulunmakta idi. Haçlılar, Urfa'nın Müslümanlar tarafından fethinden sonra Birecik'i, Bizans'a bırakmak zorunda kaldılar. Bundan hemen sonra şehir Mardin'deki Artukoğullarından Şehâbeddin İlyâs b. İlgazi'nin eline geçti. 1234'te Anadolu seferine çıkan Eyyûbî orduları Birecik'te toplandı. 1259'da Hülagû kumandasındaki Moğol ordusu Kuzeybatı Suriye'yi zapt etmek için ilerlerken Birecik'ten geçmişti. XIII. yüzyılda bu Moğol istilâsı sırasında zapt edilmez kalesiyle Birecik Müslüman topraklarının savunmasında önemli bir müstahkem mevki teşkil ediyordu. Birecik kneti uzun süre Memelûklerin hkmiyetinde kaldı. Bundan dolayı Birecik, Memlûklü, Ak-Koyunlu ve Kara Koyunlu devletleri arasında mücadele sahası oldu. Anahtar Kelimeler: Birecik, Birecik Kalesi, Fırat Nehri Birecik, which has had a strategic importance since the early ages, is a district situated in the eastern side of the Euphrates. In this study, Birecik's political and cultural history during the Middle Ages is examined. It is aimed to reveal data about Birecik history in the medieval times. Since the beginning of the Middle Ages that started in 375, Birecik had been domineered by the Romans, Byzantines and then Muslims under the caliphate of Omar (His Holiness) in 637. Then, the district was included in the borders of Great Seljuk Empire in the second half of the 11th century. It was re-captured by the Byzantines in 1096. However, Birecik was later dominated by the Artuqids, Zangids, Ayyubids, Mamelukes, Karakoyunlu and Akkoyunlu States, respectively. Between 1098 and 1150, the district belonged to Crusades' Urfa County. The Crusaders had to leave Birecik to the Byzantines after Urfa was conquered by the Muslims. Immediately after that, the district was captured by Şehâbeddin İlyâs b. İlgazi, one of the commanders of the Artuqids in Mardin. The Ayyubids' armies that launched a campaign on Anatolia in 1234 gathered in Birecik. Similarly, the Mongol army, commanded by Hulagu Khan, crossed through Birecik while heading for capturing north-eastern Syria in 1259. Owing to its undefeated castle, Birecik acted as a fortified area in defending Muslim lands against Mongol invasion in 13th century. The city of Birecik remained under the rule of the Mamluks for a long time. Therefore, Birecik, Mamluks, Akkoyunlu and Karakoyunlu states became the field of struggle. Keywords: Birecik (Bire), Birecik Castle, the Euphrates