Harran ovasında domateste zararlı Tuta absoluta (Meyrick, 1917)(Lepidoptera: Gelechiidae)'nın populasyon takibinde farklı tuzakların işlerliği / The efficacy of different trap types in population monitoring oftomato pest, Tuta absoluta (Meyrick, 1917), in Harran plain, Turkey

Abstract

Domates güvesi [Tuta absoluta (Meyrick, 1917)] Türkiye'de domates üretiminde zararlılar içinde en önemlisi olarak bilinmektedir. Ülkemizde açık tarla ve sera domates üretim alanlarındaki zararlılara karşı kontrol tedbirleri içinde farklı yönetim stratejileri uygulanmaktadır. Sera içi üretim alanlarında hasattan sonra domates bitkisinin artıkları tarla sınırlarında bırakılması, domates güvesinin bu alanlarda kışlamasına ve bir sonraki dönemde buralarda ortaya çıkıp popülasyonun artmasına yardımcı olmaktadır. Zararlı böceklerin gerek açık alanda ve gerekse sera üretiminde popülasyonlarının takibi için farklı tuzak tipleri kullanılmaktadır. Bu çalışma açık alanlarda domateste zararlı Tuta absoluta (Meyrick, 1917)'nın popülasyon takibinde farklı tuzak tiplerinin işlerliğinin belirlenmesi amacıyla 2014-2015 yıllarında Şanlıurfa ilinde yürütülmüştür. Çalışma, Şanlıurfa'nın Harran ovasında daha önce domates ekimi yapılmış alanlara yakın 3 farklı tarlaya üç farklı tuzak tipi kullanılarak (Delta, Su + feromon tuzağı ve Ferolite tipi tuzaklar) yapılmıştır. Tuzaklar deneme alanlarına mayıs ayında kurulmuş ve zararlının popülasyon takibi ocak ayı sonuna kadar yapılmıştır. Zararlı popülasyonu haftalık olarak takip edilmiştir. Çalışma sonucunda en fazla ergin sayısı Ferolite tip tuzaklarda ortalama olarak 227-278 ergin/hafta olarak belirlenmiş iken, en düşük ergin sayısı 60-69 ergin/hafta ile Delta tipi tuzaklarda belirlenmiştir. Su+feromon tuzakları ise Delta tip tuzağa benzer şekilde 79-89 ergin/hafta olarak belirlenmiştir. Domates güvesinin en yüksek poülasyon yoğunluğu eylül ayı içerisinde gözlenmiş, buna karşın temmuz ve ağustos aylarında ise daha düşük yoğunlukta olduğu tespit edilmiştir. Sonuçta, Ferolite tipi tuzağın çalışma yapılan diğer iki tuzak tipi ile karşılaştırıldığında, zararlının popülasyon takibi ve kitlesel olarak yakalaması açısından daha yüksek etki gösterdiği görülmüştür. Bu yüzden, Ferolite tipi tuzakların hem açık alanda hem de seralarda domates güvesinin popülasyon takibinde etkili bir şekilde kullanılabiceği sonucuna varılmıştır. Çalışma sonucu, sera domates üretiminde domates bitki artıklarının zararlının kışlaması ve üremesine olanak sağladığını göstermiş, bundan dolayı açık alan domates üretiminde zararlı popülasyonunun azaltılması için bu artıkların tekniğe uygun bir şeklide imha edilmesi önerilmektedir. Tomato moth [Tuta absoluta (Meyrick, 1917)] is regarded as a notorious pest for tomato production in Turkey. Different management strategies are opted to cope with the pest in open field and greenhouse tomato production areas in the country. Tomato plants residues after harvest in greenhouse production areas are left on the field borders, which could help the pest to hibernate and reproduction. Different traps are used to monitor the pest population dynamics and mass trapping of different pest species. The current study was conducted to determine the efficacy of different trap types in monitoring the population of the pest in Şanlıurfa province, Turkey during 2014-2015. Three different trap types (Delta, water pheromone trap and Ferolite) were established in three different fields, which are around tomato-cultivated areas in the Harran plain of the province. The traps were established during the month of May and monitoring was continued till January. The pest population was monitored weekly during the whole monitoring period. The highest average number of adults caught in Ferolite traps were 227-278 adult/week, whereas Delta traps caught the lowest number of the adults (60-69 adults/week). The water pheromone traps also caught similar number of adults (79-89 adults/week) to Delta traps. The highest population density was observed during the month of September, whereas the population density was lowest during the months of July and August. Overall, Ferolite trap type exhibited higher efficacy in trapping and monitoring the adults compared to the rest of the trap types included in the study. Hence, Ferolite traps can be effectively used to monitor the population dynamics of tomato moth under field as well as greenhouse conditions. The results also indicate that tomato residues help in hibernation and reproduction of the pest. Therefore, the residues of greenhouse tomato production areas must be managed properly to avoid the danger of population epidimics in open areas.