Harran Ovası serbest akiferinde nitrat kirlenmesinin araştırılması / Investigation of nitrate pollution in unconfined aquifer of Harran Plain

Abstract

Harran Ovası 1 500 km2'lik alanıyla GAP'ın en büyük ovasıdır. 1995 yılında yüzey sulamasının başlamasıyla birlikte yoğun tarımsal faaliyetler, aşırı ve kontrolsüz sulama, yetersiz drenaj sisteminden dolayı ve aynı zamanda evsel ve diğer atıkların ova drenaj havzasında kontrolsüz bir şekilde uzaklaştırılmasıyla önemli çevresel sorunlarla karşılaşılmıştır. Bu çalışma, ova genelinde yapılan tarımsal faaliyetler sonucu 2014 yılında yeraltı suyu kalitesinde değişimi ortaya koymak ve su kalitesine ait alansal dağılım haritaları oluşturmak için yapılmıştır. 2005 yılında serbest akifer özelliğine sahip 20 örnekleme noktası seçilmiş ve 2014'te aynı örnekleme noktasında izleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Çalışma; Mayıs 2014-Şubat 2015 dönemleri arasında mevsimsel olarak bir yıl süreyle yürütülmüş olup, alınan yeraltı suyu örneklerinde elektriksel iletkenlik (EC), sıcaklık, pH gibi parametreler yerinde; Ca, Mg, Na, K, klorür (Cl), sülfat (SO4), bikarbonat alkalinitesi (HCO3), (NO3) gibi anyon ve katyonlar laboratuvarda ölçülmüştür. Elde edilen sonuçlar bazı ulusal ve uluslararası standartlarla mukayese edilmiş, sulama suyu kalitesi; Wilcox ve ABD tuzluluk diyagramı açısından sınıflamaları yapılmıştır. Sonuç olarak nitrat değerlerinin 16- 327 mg/L, sıcaklık 13.2- 22.9 oC, pH 6.85- 7.69, EC 459-2510 µS/cm, sülfat 19-330 mg/L ve klorür değerlerinin 2-254 mg/L arasında olduğu saptanmıştır. Bu çalışmada; 2005 yılında aynı örnekleme noktasında gerçekleştirilen çalışmaya göre; ova genelinde EC, nitrat, sülfat ve klorür değerlerinin azaldığı tespit edilmiştir. This study was held in Harran Plain; the largest lowland of GAP by its 1 500 km2 plain area. In 1995, intensive agricultural activities along with the onset of surface irrigation, due to inadequate drainage systems and at the sometime household and other waste disposal in an uncontrolled manner in the drainage basin of the plains were encountered significant environmental problems. In same parts of the plain groundwater levels and surface water is mixed. These 20 sample wells representing the plain have been selected to demonstrate the extent of the problem and nitrate levels were monitored in unconfined aquifer between the years 2014-2015. Also temperetature, pH and EC values were measured. Ca, Mg, Na, K, chloride (Cl), sulphate (SO4), bicarbonate alkalinity (HCO3), (NO3), such as anions and cations were measured in the laboratory. Sodium Adsorption Ratio (SAR), % Na values, on the other hand, were determined by calculation. The groundwater was classified using and irrigation water quality (Wilcox and the U.S. salinity diagram). In thıs period, nitrate 16-327 mg/L, temperature 13.2-22.9 oC, pH 6.85-7.69, EC values 459/2510 us/cm, sulfate 19-330 mg/L, chloride 2-254 mg/L were found. It has been found out that according to the study carried out in 2005 on the same sample point EC, nitrate, sulfate and chloride values have decreased.