Abstract:
Bu çalışma, besin kaynaklı tuzluluk seviyeleri (EC) ile farklı anaçların domateste bitki büyümesi, verim, meyve kalitesi ve mineral madde içeriği üzerine olan etkilerini belirlemek amacıyla 2009 ve 2010 yıllarının ilkbahar ve sonbahar yetiştirme dönemlerinde, antidon serada ve topraksız kültürde yürütülmüştür. Besin kaynaklı tuz sevileri: Aynı besin solüsyonu kompozisyonunda, besin solüsyonu konsantrasyonlarının (EC) arttırılması ile elde edilmiştir. Denemede 2, 3, 5, 7 ve 9 dS m-1 olmak üzere 5 tuz seviyesi uygulanmıştır. Denemede, Türkiye'de ticari olarak en fazla kullanılan domates anaçlarından Heman, Resistar, Unifort, Beaufort, Maxifort, Kemerit, Yedi RZ, Kingkong, Spirit, Body ve Toro anaçları üzerine ilkbahar dönemlerinde Newton F1, sonbahar dönemlerinde ise Pegasus F1 domates çeşitleri aşılanmıştır. Ayrıca, aşı yapılmamış ve kendi üzerine aşılanmış (Newton/Newton, Pegasus/Pegasus) kontrol uygulamaları da denemede yer almıştır. Bitki materyali olarak kullanılan aşılı fideler, fide firmalarından aşılanmış olarak temin edilmiştir. Denemede yetiştirme ortamı olarak perlit kullanılmıştır. Çalışma, kapalı besleme sistemine göre kurulmuş olup, drene olan besin solüsyonunun EC ve pH ayarı yapıldıktan sonra tekrar kullanılmıştır. Drenaj solüsyonunun EC değeri, verilen solüsyonun EC değerinin 1.5 katını aştığında, eski drenaj solüsyonu atılmış ve yeni besin solüsyonu hazırlanmıştır. Araştırma, Faktöriyel Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 3 yinelemeli kurulmuş, her yinelemede 8 bitki kullanılmıştır. Bitkiler 135*25 cm sıra arası ve üzeri mesafelerde dikilmiş olup, dekarda 2963 bitki bulundurulmuştur. Denemeden elde edilen veriler dönemler halinde değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre bitki boyu, gövde çapı, yaprak sayısı, toplam yaprak alanı, bitki yaş ve kuru ağırlığı gibi parametreler, besin kaynaklı tuz seviyesinin artmasıyla, azalma göstermiştir. Toplam ve pazarlanabilir verim, toplam ve pazarlanabilir meyve sayısı, meyve çapı, meyve yüksekliği, meyve hacmi, ortalama meyve ağırlığı, meyve eti kalınlığı, meyve kabuk rengi hue değeri gibi parametreler, tuz düzeylerinin artmasıyla, azalma göstermiştir. Kalite ile ilgili özelliklerden olan SÇKM miktarı, meyve kuru madde miktarı, titre edilebilir asitlik miktarı, meyve suyunun EC değeri, likopen miktarı, vitamin C miktarı, indirgen ve toplam şeker miktarı gibi parametreler, tuz seviyelerinin artışına paralel olarak artış gösterdiği belirlenmiştir. Yaprak mineral madde içeriklerinden P, K, Ca, Fe, B, Mn ve Zn elementleri tuz düzeyinin artmasına bağlı olarak artarken, Mg'un azaldığı tespit edilmiştir. Meyvede yapılan mineral analizlerinde genel olarak tuz düzeylerinin artışıyla P içeriği artış gösterirken, diğer elementler azalma göstermiştir. Anaç genotipine bağlı olmakla birlikte anaç kullanımı ile gövde çapı, yaprak sayısı, yaprak alanı, bitki yaş ve kuru ağırlığı, erkencilik, toplam ve pazarlanabilir verim, toplam ve pazarlanabilir meyve sayısı, meyve çapı meyve yüksekliği, meyve hacmi ve meyve kabuk rengi hue açısında artış gözlemlenmiştir. Bununla beraber meyve kabuğu ve meyve eti sertliği, SÇKM, % meyve kuru madde oranı, titre edilebilir asitlik, meyve suyu EC'si, likopen miktarı, L-askorbik asit ve şeker miktarları anaç kullanımıyla etkilenmemişlerdir.
