Toprak kalitesinin doğrusal ve doğrusal olmayan skor fonksiyonları ile belirlenmesi; Harran Ovası Cullap sulama birliği alanı örneği / Determining soil quality with linear and nonlinear score functions; Harran Ovası Cullap irrigation unit area example

Abstract

Toprak kalitesi; gıda kalitesi ile dolayısıyla da insanların yaşam kalitesi ile yakından ilişkilidir. Bu çalışmada Harran ovası Cullap sulama birliği alanından alınan 163 toprak örneğinin laboratuar koşullarında analizleri yapılmış, doğrusal ve doğrusal olmayan skorlama yöntemleri kullanılarak kalite indeksi elde edilmiştir. Ayrıca temel bileşenler analizi (Principal Component Analysis;PCA) yöntemi kullanılarak asgari data seti belirlenerek toprak kalitesini etkileyen minimum parametreler belirlenmiştir. PCA analizi sonucunda, organik madde, değişebilir K, bitkiye yarayışlı Zn, bitkiye yarayışlı Mn, kireç, pH toprak kalitelerinin belirlenmesi için asgari data setinde yer almıştır. Doğrusal kalite fonksiyonu kullanılarak elde edilen toprak kalite indeks skorları ( % 29,1) ile (%51,9) arasında, doğrusal olmayan toprak kalite indeks skorları (%31,9) ile ( 73,9) arasında değişmiştir. Her iki skorlama yöntemi arasındaki kolerasyon değeri istatistiksel açıdan önemlidir (R2=0,58). Çalışma alanının toprak kalitesi ortalama olarak düşük bulunmuştur. Toprakların kalitelerinin arttırılmasına yönelik uygun amenajman teknikleri ile yönetilmeli ve organik madde takviyesi yapılmalıdır. Soil quality is closely related with food and life quality of humanbeings. In this study, 163 soil samples collected from Harran plain Cullap irrigation association region were analyzed in laboratory conditions and soil quality indexes were obtained using linear and nonlinear scoring functions. In addition, Principal component analyses were performed and Minimum Data Set (MDS) was determiend. According to PCA analyses resuylts, soil organic matter, exchageable K, plant available Zn, Mn, CaCO3, pH existed in MDS set. Soil quality index scores obtained using linear scoring functions were between 29. 1% and 51.9% and values obtained using non linear scoring function were between 31. 9 % and 73.9 %. The correlation coefficient between two was 0.58. Soil qualities were found to be low for study area. In order to improve soil quality, appropriate soil management applications should be applied.