Şanlıurfa-Harran Ovası'nda tarımda su işletmeciliği ve fiyatlandırılması, sorunlar ve çözüm önerileri / Agricultural water management and pricing in Sanliurfa-Harran Plain, problems and solutions

Abstract

Bu çalışmanın ilk bölümünde Şanlıurfa-Harran Ovasında, GAP kapsamında yer alan 22 Sulama Birliği sahasında su işletmeciliği, fiyatlandırılması ve tahsilâtlar konularında yaşanan sorunların ve ödeme istekliliğinin belirlenmesi amacıyla anket çalışmaları yapılmıştır. Anket çalışmaları dört grup olarak uygulanmıştır. Bunlar sulama birliği sahası içinde yer alan çiftçiler, sulama birliklerinin başkanları, sulama birliklerinin müdürleri ve DSİ XV. Bölge Müdürlüğü, sulama, işletme, bakım ve onarım şubelerinin çalışanlarıdır. Çalışmanın ikinci bölümünde yapılan anketler değerlendirilerek çalışma sahası içinde yer alan bu dört grubun doğal kaynaklara, suya, su işletmeciliğine, sulama birliklerine, su fiyatlarına ve tahsilâtlara olan bakışları tespit edilmiştir. Esas grubu oluşturan çiftçilerin ödeme istekliliğini etkileyen faktörler ile değişik senaryolara bağlı olarak ödeme isteklilikleri tespit edilmiştir. Ödeme istekliliğini yaş, eğitim, gelir, sahip olunan arazi miktarı, sulama birliklerine bakış, doğal kaynakları algılama, bakmakla yükümlü olunan kişi sayısı ve su fiyatları gibi değişkenler etkilemektedir. Uygulanan değişik senaryolara bağlı olarak çiftçilerin ödeme istekliliğini tespit edebilmek için çift sınırlı en çok olabilirlik, probit, logit, tobit ve binomial probit modelleri kullanılmış ve ödeme istekliliklerinin, senaryo ve modele bağlı olarak, %36 ile %85 oranında daha fazla ödeme yönünde olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlara bağlı olarak da, su işletmeciliği açısından, sulama sahası içinde arazi ölçümlemesi yapılması, kullanılan su miktarının belirlenmesi, ana kanal işletmeciliği için bir üst birlik kurulması gereklidir. Su fiyatlandırılması ve tahsilâtlar açısından, hacim esasısına dayalı, ödeme gücünü aşmayan, doğrudan gelir desteğine başvururken su ücreti borcu yoktur belgesinin olması, sulama birliklerinin yapısına yönelik, seçim sisteminin değişmesi, seçilme kriterlerinde eğitim şartının olması gereklidir. Yapılan literatür taramalarına göre bu çalışma tarımsal sulamalarda ödeme istekliliği açısından Türkiye'de bir ilktir.