Şanlıurfa Balıklıgöl havzası karstik su kaynaklarının kalite parametrelerinin incelenmesi / Investigating the water quality parameters of Şanlıurfa Balıklıgöl Basin's karstic water sources

Abstract

Türkiye'nin karstik su kaynaklarına sahip havzalarında nüfus artışı, sanayileşme, tarım ve turizm faaliyetlerinin artması gibi sebeplerden dolayı bu hassas alanların su kalitesi açısından izlenmesini zorunlu hale getirmiştir. Karstik su kaynaklarına sahip Balıklıgöl havzasında yapılan izleme çalışmasında, havzanın memba kısmında sudaki kirliliğin mevcut durumunu tespit etmek ve havzanın nihai noktası olan mansaptaki Balıklıgöl'e ne kadarının taşındığını belirlemek amaçlanmıştır. Böylece tarihi, kültürel ve dini açıdan çok büyük öneme sahip Balıklıgöl'ün sürdürülebilirliğine katkıda bulunalacaktır. Bu amaçla Nisan 2014- Ocak 2015 tarihleri arasında mevsimsel olarak havza içerisinde temsil edici 8 noktadan su örnekleri alınmıştır. Su örneklerinde sıcaklık, pH, elektriksel iletkenlik (EC), bulanıklık, toplam çözünmüş katılar (TDS), renk, sülfat (SO4), florür (F), klorür (Cl), kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ), toplam azot (TN), nitrat (NO3), nitrit (NO2), amonyum (NH4), deterjanlar, bikarbonat alkalinitesi (HCO3) Al, Ba, Ca, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, K, Mg, Mn, Na, Ni, Pb, Si, Zn, toplam koliform (TC), fekal koliform (FC) ve E.coli bakterileri gibi parametrelere bakılmıştır. Elde edilen sonuçlar, ulusal ve uluslararası bir takım standart ve sınıflamalara tabi tutulmuş, yeraltı suları ve kaynak sularına ait hidrokimyasal fasiyes tipi (Piper ve Schoeller) ve sulama suyu kalitesi (Wilcox ve ABD tuzluluk diyagramı) açısından sınıflamalar yapılmıştır. Sonuç olarak; Balıklıgöl havzası pH, su sıcaklığı ve KOI gibi parametreler dışında fizikokimyasal, mikrobiyolojik ve bazı ağır metal açısından parametreleri açısından değerlendirildiğinde havzanın memba kısmından mansabına doğru gidildikçe artış olduğu görülmektedir. Örnekleme noktaları açısından değerlendirildiğinde özellikle SSK isimli N4 nolu örnekleme noktasında daha yüksek değerler tespit edilmiştir. Mikrobiyolojik parametreler dışında diğer su kalite parametreleri açısından elde edilen sonuçlar ulusal ve uluslar arası sınıflamalara tabi tutulduğunda sınır değerleri aşmadığı ve limit değerlerin altında olduğu gözlemlenmiştir. Hidrokimyasal fasiyes açısından piper sınıflamasına göre sular; 5. tip Ca-HCO3'lı sular olarak belirlenmiştir. Sulama suyu kalitesi açısından Wilcox diyagramına göre; SSK N4 nolu noktadaki sular "iyi-kullanılabilir", diğerleri ise "çok iyi-iyi" olarak tespit edilmiştir. ABD Tuzluluk diyagramına göre; SSK N4 nolu noktada sular C3S2, "tuzlu sular-orta sodyumlu sular bunlar bazı özel koşullarda kullanılabilir. Beyazsaray N5 nolu noktadaki sular C2S2 "orta tuzlu ve sodyumlu sular" ve diğerleri C2S1 "orta tuzlu-az sodyumlu sular"sınıfında yer almakta olup, suların tarımsal kullanım için sulama suyu açısından uygun olduğu ifade edilebilir. Due to population growth, industrialization, agriculture, truism activities, and similar factors, monitoring of water quality in karstic water basins became necessary. The aims of this monitoring study of Balıklıgöl basin, which have karstic water sources, are to determine the pollution level at the ground water sources and to determine how much of this pollution is carried to Balıklıgöl, which is the discharge spring of this ground water basin. Henceforth, water samples were taken at 8 seasonally representative points between April 2014 and January 2015. All samples were analyzed for temperature, pH, electrical conductivity (EC), turbidity, total dissolved solids (TDS), color, sulphate (SO4), fluoride (F), chloride (Cl), chemical oxygen demand (COD), total nitrogen (TN), nitrate (NO3), nitrite (NO2), ammonium (NH4), detergents, bicarbonate alkalinity (HCO3), Al, Ba, Ca, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, K, Mg, Mn, Na, Ni, Pb, Si, Zn, total coliform (TC), fecal coliform (FC), and E. coli. The results evaluated for national and international standards and classifications. They are classified according to irrigation water quality (Wilcon and USA salinity diagram), and hydrochemical facies type of ground and spring waters (Piper and Schoeller). In conclusion, some heavy metals and physicochemical parameters except pH, water temperature, and COD are increased from sources to the spring. Among the sample points, sample point of SSK N4 has the highest values. Water quality parameters except microbiological parameters are found to be within the limits according to national and international classifications. According to Piper classification of hydrochemical facies, the waters are determined as 5th type CaHCO3 containing waters. According to Wilcox diagram of irrigation waters, samples of SSK N4 and others are determined as "good-useable" and "very good - good", respectively. According to USA salinity diagram, samples of SSK N4 is classified as C3S2 "saline waters – medium sodium", which can be used under certain conditions. Samples of Beyazsaray N5 are classified as C2S2 "medium salinity and sodium waters", and others were classified as C2S1 "medium salinity and low sodium waters"; therefore, those waters are considered as suitable for irrigation.