Şanlıurfa ili atmosferik toz taşınımı olayı ve sağlığa etkilerinin araştırılması / Transportation of dust and investigation of healt effects in Sanliurfa case

Abstract

Havada partikül madde kirliliği son yıllarda zararlarının açık bir şekilde görülmesi birçok bilimcinin dikkatini çekmiştir. Bu kirlilik sonucunda özellikle atmosferik mineral tozların etkileri en başta insanoğlunu etkilerken, içinde yaşadığımız çevreye de olumsuz etkiler bırakmaktadır. Çöl tozları atmosferik taşınımlarla doğal durumu göz önüne sermektedir. Bu çöl tozları basınçlar ve rüzgârlar sayesinde her yıl, yılın farklı birçok gününde tüm dünyayı toza maruz bırakmaktadır. Rüzgârların çöller daha çok ekvatora yakın çöller olup bunların bir kısmı ise Türkiye'ye özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ni etkilemektedir. Bu çalışma da amaç, Uzak menzillerdeki çöllerden ülkemize özellikle Şanlıurfa'ya taşınan mineral tozların MODIS uydusu ve HYSPLIT programı ile kaynağını saptamaktır. Bu belirleme sonrasında bunlar arasında mukayese edip ve bunu Harran Üniversitesi Çevre Mühendisliği bölüm çatısına kurulan bölgesel kamera sistemiyle tozun kaynağının hangi çölden geldiği ortaya konulmuştur. Yine bölgesel kameralarla aynı yerde kurulumu gerçekleştirilen Partisol 2025 İD cihazı ile çöllerden gelen toz kaynağına göre başta Sahra Çölü tozları, akabinde Suriye Çölü tozları ve en sonunda da Arap Yarım adası Çölü tozları bu cihaz sayesinde toplanılıp, daha sonrasında konsantrasyonları hesaplanmıştır. Bu çalışma sonucunda Şanlıurfa'yı etkileyen Çöllerin Sahra, Suriye ve Arap Yarımadası'ndan geldiği belirlenmiştir. Bu tozlar uydu ve program sayesinde kaynak tespiti sonucunda geçiş mevsimleri olan ilkbahar ve sonbahar mevsimleri aylarında gelmektedir. Toz konsantrasyonu hesabı yapıldıktan sonra M.Akif İNAN Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nin Göğüs Hastalıkları Poliklinikleri'nden alınan günlük hastalarının özellikle geçiş mevsimlerinde arttığı alınan hasta sayıları ile araştırılıp aralarındaki bağlantı ortaya çıkmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Çöl tozları, HYSPLIT programı, MODIS uydusu, Sağlığa etkileri. Clear observations of the air pollution in recent years has caught the attention of many scientists. As the result of this pollution, while the atmospherical dusts effects influences mainly the humanity, it has negative effects on the environment we live within. Desert dust display the situation by atmospherical move out. This deset dust exposealmsot all the world to dust in different days of different years thanks to the pressure and winds. Deserts are mostly close to the equator and some of these send their dust to the Esatern and Southeastern parts of Turkey. The aim of this study is to detect the source of this mineral dust by using the MODIS Satellite and HYSPLIT Proramme.After the detection, by comparing among them, the dust source has been detected definitely by local camera system that as set by Harran University Environmental Engineering Department. Again by the local cameras, and with the help of Pastisol 2015 ID device which was set at the same area, Sahara Desert dust, Syrian Desert dust and finally Arabian Peninsula Desert dust has been collected by this device and their concentrations has been calculated. In the result of this study, it has been detected that the dust which affects Sanliurfa comes from Sahara, Syrian and Arabian Deserts. As a result of the detection made by satellite and programme, the source of dust mainly comes in the spring and autumn seasons which are the transition periods. After the dust concentration calculations have been made, the data taken from M.Akif INAN Educational and Reserach Hospital Pulmonology Polyclinics about the patients have proved that in these seasons of transition, the number of their patients rise. KEY WORDS: Desert dusts, HYSPLIT program, MODIS satellite, Health effects.