Müştâk Baba: Âsâru'l-Müştâk Esrâru'l-'Uşşâk; tenkitli metin ve inceleme / Mushtak Baba: Asar Al-Mushtak Asrar Al-Usshak examiation of the text and the transcription

Abstract

Bu çalışma, 18. yüzyılın ikinci yarısı ile 19. yüzyılın ilk yarısında Bitlis?te yaşamış, Kâdirî tarikatına mensup, mutasavvıf ve şair Müştâk Baba (ö.1242/1832)?nın Âsâru?l-Müştâk Esrâru?l-`Uşşâk adlı eserinin inceleme ve tenkitli metnini kapsamaktadır. Çalışmada, eserin İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Bölümü 2421 numarada kayıtlı olan nüshası ile Ankara Milli Kütüphane Yazma Eserler Bölümü 1114 numaralı nüshasını kullandık. Yaptığımız araştırmalar sonucu eserin Kahire?deki Mısır Milli Kütüphanesi?nde bir nüshası olduğunu tespit ettiysek de bu nüshaya ulaşamadık. Müştâk Baba, tasavvufî nitelikte olan eserde; soyu, ailesi, eğitimi, hocaları başta olmak üzere dönemin önemli olaylarını ve anılarını kaleme almıştır. Eserde ayrıca, Kâdirî ve Nakşibendî tarikatı ayinleri, zikir metodları ve tasavvufî meseleler de izâh edilmiştir. Müştâk Baba, başta Bitlis olmak üzere Erzurum, Muş, İstanbul, Siirt, Tekirdağ, Bağdat, Hicaz gibi yerlere yaptığı seyahatler esnasında tanık olduğu olayları ve bu yerlere ait günlük yaşamı da nakletmektedir. Eser bu yönüyle bir hatırat kitabı özelliği taşımaktadır. Mensur biçimde yazılan eserde kullanılan dil, genel olarak, 19. yüzyıl Osmanlıcasının özelliklerini taşımaktadır. Tasavvufî konuları açıklarken ağırlaşan üslubuna rağmen, hikâye ve hatıra kısımlarında dil sadeleşmektedir. Çalışmamız, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Müştâk Baba?nın hayatı ve eserlerinden kısaca bahsedilmiş; tasavvufî ve edebî yönü üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde; Âsâr?ın içerik, dil ve üslubu incelenmiş, eser hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde ise tenkitli metin hazırlanırken kullanılan yöntemlerden söz edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Müştâk Baba, Âsâru?l-Müştâk Esrâru?l-`Uşşâk, tasavvuf, Bitlis This study examines Asar al-MustakAsrar al-Usshak, the work of Kadirî mystic Mushtak Baba who lived in the second half of the 18th century and the first half of the 19th century in Bitlis (d.1242/1832). Two copies of this manuscript are used: Hacı Mahmud Efendi, the number 2421 in Suleymaniye Library in Istanbul, andthe number 1114 in the Department of the Manuscripts, in the National Library in Ankara. Although we have found out that there is one other copy held in the National Library of Egypt in Cairo, we were not able to study that copy. Mushtak Baba wrote about his lineage, family, education, teachers, and the important events of his era giving extensive coverage of Kâdirî and Nakşibendî orders. He described the events that he witnessed during his visits to Bitlis, Erzurum, Muş, Istanbul, Siirt, Tekirdag, Baghdat and Hijaz. The language of the work carry the characteristics of the 19th century Ottoman language, varying from simplicity to complexity. This study comprises an introduction and three chapters. The first chapter examines the life, the work and the mystical and the literary aspects of this manuscript. The second chapter is devoted to its language and style. The third section gives some information about the various copies of this manuscript. Key Words: Mushtak Baba, Asar al-Mushtak Asrar al-Usshak, mysticism, Bitlis