Zihinsel ve/veya bedensel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin yaşam kalitesi ile tükenmişlik düzeylerine anneye verilen eğitimin ve danışmanlığın etkisi / Mental and / or physically disabled children of mothers with the burnout levels of quality of life i̇mpact of mother's education and counseling

Abstract

Araştırma, zihinsel ve/veya bedensel engelli çocuğa sahip annelere verilen planlı eğitimin ve danışmanlığın annelerin yaşam kalitesi ile tükenmişlik düzeyine etkisini ortaya koymak amacıyla deneysel tipte gerçekleştirilmiştir. Araştırma Şanlıurfa'da 01.11.2011?25.05.2012 tarihleri arasında Milli Eğitim İl Müdürlüğü'ne bağlı bulunan özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerine kayıtlı bulunan, 0-18 yaş aralığında bedensel ve/veya zihinsel engelli çocuğa sahip, araştırmaya katılmayı kabul eden, 244 anne üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya katılan anneler kontrol ve deney grubu olarak ayrılmış, deney grubundaki annelere 9 hafta süresince toplam 18 saat eğitim ve danışmanlık verilmiştir. Eğitim ve danışmanlık hizmetleri verilmeden önce her iki gruptaki annelere bilgi formu, aile gereksinimleri belirleme aracı (AGBA), Maslach Tükenmişlik Envanteri ve Yaşam Kalitesi Ölçeği (SF-36) ön test olarak uygulanmıştır. Deney grubuna, AGBA'nın uygulanmasından elde edilen bilgilere göre annelerin gereksinim duydukları konular dikkate alınarak, annelerin bilgilerini arttırmaya yönelik konular içeren bir eğitim materyali hazırlanarak eğitim verilmiştir. Eğitimden bir ay sonra annelerin tükenmişlik düzeylerini ve yaşam kalitelerini değerlendirmek amacı ile SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği son-test olarak tekrar uygulanmıştır. Elde edilen veriler bilgisayar ortamında SPSS 17.0 istatistik paket programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde; tanımlayıcı istatistiklerin (Frekans, Yüzde, Ortalama, Standart sapma) yanı sıra, Mann Whitney U testi, Kruskal Wallis testi ve Wilcoxon işaret testlerinden faydalanılmıştır. Araştırma sonucunda; zihinsel ve bedensel engelli çocuklara sahip annelere verilen planlı eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin annelerin yaşam kalitesi ölçeğinde yer alan sosyal fonksiyon, emosyonel rol fonksiyonu, mental sağlık, zindelik/yorgunluk, ağrı ve genel bakış açısı düzeylerine olumlu etkiler sağladığı saptanmıştır. Ayrıca; annelere verilen planlı eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin annelerin duygusal tükenmişlik düzeylerini azalttığı, kişisel başarı düzeylerini ise yükselttiği sonucuna ulaşılmıştır. Zihinsel ve bedensel engelli çocuğa sahip annelere verilen eğitimin yaşam kalitelerine ve tükenmişlik düzeylerine olumlu etkileri göz önünde bulundurularak, hemşireler tarafından engelli çocuğa sahip ailelerin yaşadıkları sorunlar ve eğitim ihtiyaçları belirlenerek, gerekli eğitimin, desteğin ve danışmanlığın sağlanmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Engellilik, Yaşam Kalitesi, Tükenmişlik, Planlı Eğitim ve Danışmanlık, Hemşirelik This study has been designed in experimental form to investigate and clarify the effect of planned training and counseling for mothers to mentally and/or physically diasbled children, to their quality of life and burnout level. This study has been carried out between 01.11.2011-25.05.2012, over 244 mothers of mentally and physically disabled children of whose age are between 0-18 years, and are registered to private training and rehabilitation centres of Provincial Directorate of National Education in Sanliurfa. Mothers, who are enrolled to this study are divided into control and experiment groups. Mothers in the experiment group are given 18 hours of training and counseling during 9 weeks. Information sheet, a tool for the needs of the family (AGBA), Maslach Burnout Inventory and Quality of Life Scale (SF-36) were given to mothers in both groups before training and counseling. A training material was prepared for mothers in experiement group by taking into account the information about the subjects which mothers needed, and this information was gathered from AGBA application. One month later following the training SF-36 Quality of Life Scale and Maslach Burnout Inventory were given to the mothers as post training tests. Obtained data was analyzed by SPSS 17.0 packet programe on computer. Analysis of the data was done by descriptive statistical methods (frequecny, percentage, mean and standart deviation) and Mann Whitney?U test, Kruskall Wallis test and Wilcoxon signed-rank test were used as well. Results of the study revealed that planned training and counseling services for mothers to mentally and physically disabled children had positive effects on parameters of social function, emotional role function, mental health, fitness/fatique, pain and general overview. Moreover, it has been concluded that planned training and counseling services for mothers to mentally and physically disabled children decreased the emotional exhaustion scales and increased personal accomplishment parameters. Mothers of children with physical and mental disabilities and burnout levels of the positive effects of education, quality of life, taking into account problems faced by nurses and educational needs of families with disabled children are determined, the required education, the provision of support and counseling can be useful. Key words: Disability, Quality of Life, Burnout, Planned training and counseling, Nursing