Domates güvesi (Tuta absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera:Gelechiidae))'nin Şanlıurfa ili domates (Lycopersicon esculentum Mill.) ekim alanlarındaki yaygınlığı, popülasyon gelişmesi ve zarar durumunun belirlenmesi / Determination of tomato leaf miner (Tuta absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera:Gelechiidae))'s extensity, development of population and state of damage on tomato (Lycopersicon esculentum Mill.) agriculture fields in Sanliurfa

Abstract

Bu çalışma, 2011 yılında Şanlıurfa Merkez ilçeye bağlı Göktepe, Birecik ilçesine bağlı Meteler, Bozova ilçesine bağlı Kepirce, Ceylanpınar ilçesine bağlı Yalçınkaya, Hilvan ilçesine bağlı Ovacık, Siverek ilçesine bağlı Küçük Yücelen, Suruç ilçesine bağlı Aligör ve Viranşehir ilçesine bağlı Çiftçiler köylerinde toplam 8 adet domates bahçesinde, Domates güvesi (Tuta absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae))'nin yaygınlığı, popülasyon gelişimi ve zarar durumunu belirlemek amacıyla yapılmıştır. Domates güvesinin yaygınlığını belirlemek için her ilçeye ait 5 köydeki domates bahçesi gözlem yoluyla kontrol edilerek bahçelerde T. absoluta'nın ergin veya larvasının olup olmadığı saptanmıştır. Domates güvesi ergin popülasyon gelişimi eşeysel çekici feromon tuzakları ile belirlenmiştir. Domates güvesi larva bulaşıklık oranı ise eşeysel çekici feromon tuzaklarında ergin popülasyon yoğunluklarının artış gösterdiği haftadan itibaren haftalık yapılan gözlemlerde toplanan yaprak ve domates meyvelerinden tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda; Domates güvesi tüm ilçelerde yaygın bulunmuştur. Domates güvesi ergin popülasyon yoğunluğunun en yüksek miktarları; Merkez ilçe Göktepe'de 630 adet/hafta, Birecik ilçesi Meteler'de 800 adet/hafta, Bozova ilçesi Kepirce'de 400 adet/hafta, Ceylanpınar ilçesi Yalçınkaya'da 965 adet/hafta, Hilvan ilçesi Ovacık'da 211 adet/hafta, Siverek ilçesi Küçük Yücelen'de 600 adet/hafta, Suruç ilçesi Aligör'de 215 adet/hafta ve Viranşehir ilçesi Çiftçiler'de 96 adet/hafta olarak belirlenmiştir. Domates güvesine karşı önlem alınmadığı taktirde özellikle 1. ve 2. toplu domates hasat döneminde (ağustos sonu-eylül başı) meyvelere de zarar verdiği tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmanın yürütüldüğü alanlarda ergin popülasyonu çok yüksek olduğunda T. absoluta'dan zarar görmeyen yaprak ve meyvenin kalmadığı görülmüştür. ANAHTAR KELİME: Domates güvesi, Domates, Feromon, Popülasyon, Şanlıurfa. This study was carried out to determine the extensity, development of population and the state of damage of Tomato leaf miner (Tuta absoluta (Meyrick,1917) (Lepidoptera: Gelechiidae)) in total eight tomato gardens located in the villages of Goktepe of Central Sanlıurfa, Meteler of Birecik, Kepirce of Bozova, Yalcınkaya of Ceylanpınar, Ovacık of Hilvan, Kucuk Yucelen of Siverek, Aligor of Suruc and Ciftciler of Viransehir in 2011. To determine the extensity of Tomato leaf miner each of the 5 districts in the village tomato garden was checked by observation whether adult or larvae found in gardens T. absoluta. The development of the mature population of tomato leaf miner identified through sex pheremone traps. The result showed that tomato leaf miner was common in all the districts. The highest density of tomato leaf miner adult population quantities were 630, 800, 400, 965, 211, 600, 215 and 96 pcs/week in Goktepe of Central Sanlıurfa, Meteler of Birecik, Kepirce of Bozova, Yalcınkaya of Ceylanpınar, Ovacık of Hilvan, Kucuk Yucelen of Siverek, Aligor of Suruc and Ciftciler of Viransehir, respectively. Tomato leaf miner harmed the fruits, particularly total in 1st and 2nd harvest of tomato (the end of August- the beginning of September), if precautions were not taken. Moreover, it was recorded that if the mature population was quite dense in the fields study conducted, there aren?t any undamaged leaves and fruits from T. absoluta. KEY WORDS: Tomato leaf miner, Tomato, Pheremone, Population, Sanlıurfa