Safevi Devletinin kuruluş dönemi / Rise of the Safavid State

Abstract

Adını Şeyh Safiyüddin'in Erdebil'de kurduğu tarikattan alan Safevî Devleti'nin kuruluşu İran, Azerbaycan, Kafkaslar ve Osmanlıları yakından ilgilendiren olaylardan biri olmuştur. Şeyh Safiyüddin'in Erdebil'de kurduğu tarikatın başına geçmesi ile temeli atılmış olan Safevî Devleti, daha sonra torunları Şeyh Cüneyd, ve Şeyh Haydar ile güç kazanmıştır. Şeyh Cüneyd, amcası Cafer anlaşamayarak Erdebil'i terk ettikten sonra Anadolu'ya geçmiştir. Burada Şeyhlik müessesesini kullanarak Türkmen kabilelerini politik amaçları doğrultusunda yönlendirdikten sonra, onlardan bir ordu oluşturmayı bile başarmıştı. Şeyh Cüneyd bir taraftan Anadolu'daki halkı, Şiîlik propagandası ile yönlendirirken diğer taraftan müritlerini geçindirmek ve yer edinmek gayesi ile de Gürcüler üzerine seferler düzenledi. Ancak yapılan bu seferler sırasında hayatını kaybetti. Ölümünün ardından müritleri oğlu Şeyh Haydar'ın etrafında toplandılar. Şeyh Haydar'da tıpkı babası gibi politik amaçlarını gerçekleştirmek için Kızılbaşlık propagandası ile Türkmen kabilelerini kendisine bağlı kılmayı başardı. Ancak onun da akıbeti tıpkı babası gibi oldu ve o da Gürcülerle yapılan savaşta hayatını kaybetti. Bu ölümün ardından o sıralarda henüz çocuk yaşta olan İsmail'in babasının ve dedesinin intikamını almak için yola çıkmasına neden oldu. Kendisine büyük bir inançla bağlı olan müritleri de onun etrafında toplandılar. Şah İsmail başa geçtikten sonra Ak Koyunlu Devletine son vererek, onların yıkıntıları üzerine 1501 yılında Safevî Devletini kurmayı başardı. Arkasından on iki imam Şiîliğini benimseyen bu devletin teşkilat yapısı ve müesseselerini oluşturdu. Ancak bu gelişmeleri tehlikeli bulan Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim, Şah İsmail üzerine yürüdü. Çaldıran'da yapılan bu savaşla Safevîler büyük bir darbe aldı. Üzüntüsünden kendisini içkiye veren Şah İsmail, genç yaşta hayatını kaybetti. Ancak Safevî Devleti Şah İsmail'in çocukları tarafından devam ettirildi. The establishment of the Safavid State, whose name was borrowed from a sect set up by Sheikh Safiyuddin in Erdebil, was one of the incidents that interested Iran, Azerbaijan, Caucasia and the Ottomans. With the leadership of Sheikh Safiyuddin on the sect in Erdebil, the foundations of the Safavid State was settled, and gained power with his grandsons Sheikh Cuneyd and Sheikh Haydar. Sheikh Cuneyd moved to Anatolia after a dispute he had with his uncle Cafer. Exploiting the institution of sheikhood, he directed the Turcoman tribes in the area for his political aims and was even able to set up an army out of them. While influencing the people in Anatolia with the propaganda of Shiitism, Sheikh Cuneyd also made military campaigns over the Georgians in order to support his disciples and claim a new land. However, he lost his life during those campaigns. After his death, his disciples gathered around his son Sheikh Haydar. Just like his father, Sheikh Haydar too was able to sustain the devotion of the Turcoman tribes through the propaganda of "Kizilbashism" to realize his political aims. However, his fate was the same as his father's and he lost his life in the battle against the Georgians. After this loss, Ismail, who was only a child at that time, set off to take the revenge of his father and grandfather. Very loyal to him, his disciples joined him. In his reign, Shah Ismail devastated the Akkoyunlu State and founded the state of Safavid on the ruins in 1501. He later established the organizational structure and the institutions of the state, which adopted the Shiitism of twelve imams. However, considering those incidents as dangerous, Yavuz Sultan Selim, the Ottoman king, launched a campaign over Shah Ismail. The Safavid had a heavy blow at the battle in Chaldiran. Indulging in drinking due to grief, Shah Ismail lost his life at early age. But the Safavid State was sustained by his children.