İlköğretim okulu yöneticilerinin duygusal zeka düzeyleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Şanlıurfa ili örneği) / The relation between the emotional intelligence levels and the burnout levels of the primary school administrators (in Şanlıurfa)

Abstract

Bu araştırma, ilköğretim okulu yöneticilerinin sahip oldukları tükenmişlik duygusunun ?duygusal tükenme?, ?duyarsızlaşma? ve ?kişisel başarısızlık? boyutlarında ve duygusal zekâlarının ?kişisel beceriler?, ?kişiler arası beceriler?, ?uyumluluk?, ?stresle başa çıkma? ve ?genel ruh durumu? boyutlarında hangi düzeyde olduğunu ortaya koymayı amaçlamıştır. Araştırma ile ayrıca, tükenmişlik ve duygusal zekâ seviyesinin ?en son mezun oldukları eğitim kurumu?, ?yaş?, ?şu an çalıştıkları okullarındaki çalışma süresi?, ?okul içi veya okul dışı sosyal etkinliklere katılma durumu?, ?eğitim yönetimi alanı ile ilgili katıldıkları seminer veya kurs sayısı?, ?çalıştıkları okul türü? değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığının saptanması amaçlanmıştır. Tarama modeli niteliğinde olan bu araştırmada, ilköğretim okulu yöneticilerinin kişisel niteliklerine ilişkin bilgiler için araştırmacı tarafından hazırlanan ve 6 sorudan oluşan ?Kişisel Bilgi Formu?, tükenmişlik düzeyleri hakkında veri toplamak amacıyla ?Maslach Tükenmişlik Ölçeği? (Maslach Burnout Inventory) ve duygusal zekâ düzeyleri hakkında veri toplamak amacıyla ?Bar-on Duygusal Zekâ Ölçeği? (Bar-On Emotional Intelligence Inventory) kullanılmıştır. Veri toplama araçları birleştirilerek tek form haline getirilmiş ve beraber uygulanmıştır. Maslach ve Jackson (1981), tarafından geliştirilen Maslach Tükenmişlik Ölçeği, toplam 22 maddeden oluşan ve tükenmişliği 3 boyutta değerlendiren bir ölçektir. Çam (1992)'ın ve Ergin (1992)'in ayrı ayrı Türkçe'ye çevirerek geçerlik ve güvenirlik sınamasını yaptıkları ölçeğin boyutları olan ?Duygusal Tükenme? 9 maddeden, ?Duyarsızlaşma? 5 maddeden, ?Kişisel Başarısızlık? ise 8 maddeden oluşmaktadır. Bar-on (1997), tarafından geliştirilen Bar-on Duygusal Zekâ Ölçeği, toplam 87 maddeden oluşan ve duygusal zekâyı 5 boyutta değerlendiren bir ölçektir. Acar (2001)'ın Türkçe'ye çevirerek geçerlik ve güvenirlik sınamasını yaptığı ölçeğin boyutları ?Kişisel Beceriler? 28 maddeden, ?Kişiler Arası Beceriler? 19 maddeden, ?Uyumluluk? 16 maddeden, ?Stresle Başa Çıkma? 12 maddeden ve ?Genel Ruh Durumu? 12 maddeden oluşmaktadır. Araştırmanın evrenini Şanlıurfa ili merkezinde görev yapan müdür ve müdür yardımcıları oluşturmuştur. Araştırma, evrenin tümü üzerinde yapıldığından örneklem alma yoluna gidilmemiştir. Araştırma için gönderilen anketlerin %95'i geri dönmüş, 216 anket üzerinde işlem yapılmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin istatistiksel çözümlemeleri SPSS programı ile bilgisayar ortamında yapılmıştır. Verilerin analizinde, frekans ve yüzde dağılımı, aritmetik ortalama ve standart sapma, t testi, tek yönlü varyans (Anova) testi, korelasyon ve Scheffe testlerinden yararlanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular aşağıda özetlenmiştir: Araştırmada, ilköğretim okulu yöneticilerinin genel olarak tükenmişlik duygusunu düşük düzeyde yaşadıkları bulunmuştur. Elde edilen sonuçlar, ilköğretim okulu yöneticilerinin tükenmişlik duygusunu duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarısızlık boyutlarında düşük düzeyde yaşadıklarını göstermektedir. Yaşça daha ileride olan ilköğretim okulu yöneticileri, yaşça daha genç meslektaşlarına göre kişisel başarısızlık boyutunda daha düşük tükenmişlik yaşamaktadırlar. Okul içi veya okul dışı sosyal etkinliklere katılan ilköğretim okulu yöneticileri, katılmayan meslektaşlarına göre duygusal tükenme ve kişisel başarısızlık boyutlarında daha düşük tükenmişlik yaşamaktadırlar. Eğitim yönetimi alanı ile ilgili seminer veya kursa katılım sayısı fazla olan ilköğretim okulu yöneticileri, katılım sayısı daha az olan meslektaşlarına göre duygusal tükenme boyutunda daha düşük tükenmişlik yaşamaktadırlar. Resmi ilköğretim okullarında çalışan yöneticiler, özel ilköğretim okullarında çalışan meslektaşlarına göre duyarsızlaşma boyutunda daha yüksek tükenmişlik yaşamaktadırlar. Araştırmada, ilköğretim okulu yöneticilerinin genel olarak duygusal zekâları yüksek düzeyde bulunmuştur. Elde edilen sonuçlar, ilköğretim okulu yöneticilerinin duygusal zekâ düzeylerinin, kişisel beceriler, kişiler arası beceriler, uyumluluk, stresle başa çıkma ve genel ruh durumu boyutlarında yüksek düzeyde olduğunu göstermektedir. İlköğretim okulu yöneticilerinin şu an çalıştıkları okullarındaki çalışma süreleri arttıkça genel ruh durumu boyutunda duygusal zekâ düzeylerinin arttığı tespit edilmiştir. Okul içi veya okul dışı sosyal etkinliklere katılan ilköğretim okulu yöneticilerinin duygusal zekâ düzeyleri katılmayan meslektaşlarına göre kişisel beceriler, kişiler arası beceriler, uyumluluk, stresle başa çıkma ve genel ruh durumu boyutlarında daha yüksek bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Duygusal zekâ, tükenmişlik, ilköğretim okulu yöneticisi, eğitim This research?s purpose is to determine the level of burnout in the subscales of emotional exhaustion, depersonalization, diminished personal accomplishment and the level of emotional intelligence in the subscales of intrapersonal skills, interpersonal skills, adaptability, stress managament and general mood of primary school administrators. It also aims to determine if the burnout and emotional intelligence levels differantiate according to the following variables: the last institution graduated, age, length of service in current school, status of attending social activities within or out of the school, the number of seminars and curses attended about education administration, type of school they work. This research used a screening model. To collect data regarding personal characteristics of primary school administrators, a ?Personal Information Form? consisted of 6 questions, prepared by the researcher, was used. To collect data regarding the level of burnout of primary school administrators, The Maslach Inventory was used and to collect data regarding the level of emotional intelligences of primary school administrators, Bar-On Emotional Intelligence Inventory was used. Data gathering tools were combined into a single form and applied together. The Maslach Burnout Inventory developed by Maslach and Jackson (1981) consists of 22 questions and measures burnout in three catagories. Three catagories of the inventory which was translated into Turkish by Çam (1992) and Ergin (1992) and was tested for effectiveness and reliability, are emotional exhaustion consisted of 9 questions, depersonalization consisted of 5 questions and diminished personal accomplishment consisted of 8 questions. Bar-on Emotional Intelligence Inventory developed by Bar-on (1997) is an inventory which has 87 questions in total and evaluates emotional intelligence in 5 dimensions. Five catagories of the inventory which was translated into Turkish by Acar (2001) and was tested for effectiveness and reliability, are intrapersonal skills consisted of 28 questions, interpersonal skills consisted of 19 questions, adaptability constisted of 16 questions, stress managament consisted of 12 questions and general mood consisted of 12 questions. The field of this research is made up of primary school principals and vice principals serving in city of Şanlıurfa. Since the research was conducted on the entire reqion, sampling was determined to be redundant. 216 surveys, % 95 of these were replied back and were analyzed. The statistical analysis of the data gathered by this research was conducted on a computer software environment using SPSS program. The following tests were conducted in the analyze period of the data; frequency and percentage distribution, avarage and standart deviation, t test, single aspect variance (Anova) test, corelation and Scheffe test. The findings of the research are summarized as below: It was discovered in the research that primary school administrators exprienced a low level of burnout in general. The results also show that the primary school administrators experience low levels of burnout in subscales of emotional exhaustion, depersonalization and diminished personal accomplishment. Older primary school administrators experience lower burnout compared to youngers professional colleauges. Compared to their colleauges, primary school administrators that attend social activities within or out of the school experience lower burnout in emotional exhaustion and diminished personal accomplishment categories. Primarcy school administrators who has higher numbers of seminars and courses in the field of education administration experience lower levels of burnout in emotional exhaustion category compared to the adminstrators that have attended less seminars and courses. Compared to the administrators who work in private schools, primary school administrators who work in public schools experience higher levels of burnout in depersonalization category. It was discovered in the research that primary school administrators experience high levels of emotional intelligence in intrapersonal skills, interpersonal skills, adaptability, stress managament and general mood categories. It was determined that primary school administrators have higher emotional intelligence as length of service in current school increases. It was determined that primary school administrators who attend social activities within or out of the school have higher emotional intelligence in intrapersonal skills, interpersonal skills, adaptability, stress managament and general mood categories Key words: Emotional intelligence, burnout, primary school administrator, education