Zeytinbahçe ile Akarçay arasında kalan (Birecik) bölgenin bölgenin florası ve etnobotanik özellikleri / The flora and ethnobotany of the region between Zeytinbahçe and Akarçay (Birecik)

Abstract

ÖZET Bu araştırma 2004-2006 yılları arasında, Birecik ilçesi ?Zeytinbahçe ile Akarçay arasındaki bölge'nin florası ve etnobotanik özelliklerini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Araştırma alanı Şanlıurfa'ya bağlı, Birecik ilçesinin güneyinde olup, doğu-batı istikametinde 8 km ve Fırat Nehri boyunca kuzey-güney istikametinde 10 km uzunluğundadır. Araştırma alanı, farklı yükseltilerdeki tepeleri de içine alan yaklaşık 80 km² büyüklüğünde olup 10 köyü kapsamaktadır. Bölgede 62 familya ve 253 cinse ait 434 tür, 5 alttür ve 6 varyete olmak üzere 445 takson tespit edilmiştir. Saptanan taksonların 16'sı endemiktir. Alanın florasında Pteridophyta 2, Gymnospermae 1 taksonla, Angiospermae 442 taksonla temsil edilmiştir. Angiospermae'lerin 81 tanesi Liliopsida, 361'i ise Magnoliopsida sınıfına dahildir. Asteraceae (68 takson), Fabaceae (52 takson), ve Poaceae (40 takson) en fazla takson içeren familyalardır. Astragalus (8 takson), Medicago (8 takson), Trigonella (7 takson) ve Euphorbia (7 taxon) en fazla takson içeren cinslerdir. Raunkiaer'in hayat formları sıralamasına göre; Terofitler 220, Hemikriptofitler 165, Geofitler 36, Kamefitler 6 ve Fanerofitler 17'dir. Araştırma alanında tespit edilen 16 endemik bitkiden 1'i CR (çok tehlikede), 3'ü VU (zarar görebilir), 1'i NT (Tehdit altına girebilir), 1'i EN (tehlikede), 1'i CD (koruma önlemi gerektiren) ve 9'u LC (az tehdit altında) kategorilerine girmektedir. Araştırma alanında yapılan etnobotanik çalışma sonucu, toplanmış 445 taksondan 190'ın etnobotanik özelliği bulunduğu tespit edilmiştir. Bu bitkilerden 96'sı yem, 56'sı gıda, 25'i yakacak, 43'ü tıbbi amaçlı, 3'ü süpürge yapımında, 9'u süs bitkisi, 4'ü takı, 7'si çocuklar tarafından oyun amaçlı, 2'si nazar amaçlı, 9'u çay, 2'si tütüne katılan, 2'si boya, 2'si baharat, 5'i çardak, inşaat malzemesi, 2'si sepet, 5'i zehirli, 2'si temizlik, 2'si hasır, 3'ü at koşumu yapımı ve 3'ü maydanoz, nane, hardal bağı olarak kullanılmaktadır. Bazılarına halk tarafından sadece yöresel isim verilmiş olup, bu bitkilerin herhangi bir etnobotanik kullanımı bulunmadığı tespit edilmiştir. SUMMARY This investigation was carried out to determine the flora and ethnobotany of the region between Zeytinbahçe and Akarçay, located in Birecik town of Şanlıurfa. A research area which is located within C7 of the Grid system in Turkey. In the region, 449 taxa belonging to 62 families, 253 genera, 434 species, 5 subspecies and 6 varieties are determined. In the flora of research area, it is determined that Pteridophyta with 2 taxa, Gymnospermae with 1 taxa while Angiospermae with 442 taxa. 81 taxa of Angiospermae members are belong to Liliopsida whereas 361 taxa are belong to Magnoliopsida. The families which have the most taxa in research area; Asteraceae (68 taxa), Fabaceae (52 taxa), and Poaceae (40 taxa). Concerning the number of species the major genera in this region are as follow; Astragalus (8 taxa), Medicago (8 taxa), Trigonella (7 taxa) and Euphorbia (7 taxa). According to the life forms of Raunkier; Therophytes 220, Hemicryptophytes 165, Geophytes 36, Chamaephytes 6, and Phanerophytes 17 in the research area. It is determined that 16 Endemic taxa are present, among these 1 taxa CR (Crıtıcaly Endangered), 3 taxa VU (Vulnerable), 1 taxa NT (Near Threatened), 1 taxa EN (Endangered), 1 taxa CD (Conservatıon Dependent) and 9 of them is LC (Least Consern). During the study, interviews were applied at different times to different people in four rural settlements of the region. Among 445 taxa, 190 taxa gathered within the research area had local names and were known as useful to the villagers. It was determined that 96 as a fodder plants, 56 of these plants were used as food, 25 for fuel, 43 for medicinal purposes, 3 in producing broom, 9 as ornamental plants, 4 in dying, 7 in children?s games. 5 of these plants were determined to have harmful effects on animals.