Şanlıurfa ilinde yetiştirilen incirlerin morfolojik ve pomolojik olarak belirlenmesi / Determination of morphologic and pomologic features of ficus types growing in Sanliurfa

Abstract

ŞANLIURFA İLİNDE YETİŞTİRİLEN İNCİRLERİN MORFOLOJİK VE POMOLOJİK OLARAK BELİRLENMESİ Mehmet Halit ALPER ÖZET Bu araştırma, Şanlıurfa ili Merkez ve Bozova ilçeleri ile bu ilçeler bağlı köy ve mezralarda yetiştirilen incir çeşit ve tiplerini belirlemek amacıyla 2005 yılında yürütülmüştür. Tiplere ait ağaç, yaprak ve meyveler üzerinde yapılan değişik incelemelerde, farklı özelliklere sahip 24 ayrı tip saptanmıştır. Belirlenen tiplere ait ağaçların yaşlarının 8 (02 no'lu tip) ile 40 (18 no'lu tip) arasında değiştiği saptanmıştır. Tipler arasında 07, 13, 14, 15, 18, 21, 22 ve 23 no'lu tiplerin meyve tutum düzeylerinin çok iyi olduğu, 01, 04, 07, 15, 16, 20, 21, 22 ve 23 no'lu tiplerin ise kök sürgünü verme eğiliminin, öteki tiplere göre daha az oldukları görülmüştür. Ağaçların taç gelişim şekillerinin yayvan ve dik arasında değiştiği, dallanma durumlarının ise genelde orta dallanma ya da sık dallanma eğiliminde olduğu saptanmıştır. Tipler arasında en geniş ve uzun yapraklara (sırasıyla; 31.30 ve 33.84 cm) 11 no'lu tipin sahip olduğu belirlenmiştir. En uzun yaprak sapı uzunluğu ise 19 no'lu tip'te (17.46 cm) ölçülmüştür. Tiplere ait yaprakların lob sayılarının 3 ile 7 lob arasında değiştiği fakat çoğu tiplerin 5 adet loba sahip olduğu görülmüştür. Meyveler üzerinde yapılan pomolojik bazı analizlerde ise en ağır meyvelere ve en fazla meyve hacmine 23 no'lu tipin (sırasıyla; 72.601 g ve 71.714 cm³) sahip olduğu saptanmıştır. Tiplere ait meyvelerin 34.81mm (18 no'lu tip) ile 59.10 mm (23 no'lu tip) arasında değişen meyve enlerine, 31.73 mm (21 no'lu tip) ile 61.83 mm (20 no'lu tip) arasında değişen meyve boylarına sahip oldukları belirlenmiştir. Ostiolum (ağız) açıklığı en küçük olan tip 4 no'lu tip (0.12 mm) olurken, tiplere ait meyvelerin ağız açıklıklarının ise 0.12 mm-7.25 mm arasında değiştiği saptanmıştır. 2.19 mm ile 6.62 mm arasında tabla kalınlığı saptanan 24 farklı incir tipi içerisinde, tabla kalınlığı en fazla olan tipin 23 no'lu (6.62 mm) tip olduğu belirlenmiştir. Tabla kalınlığı bakımından 6, 18 ve 4 no'lu tiplerin ise çok ince bir tabla kalınlığına sahip olduğu saptanmıştır. Tiplere ait meyvelerin suda çözünebilir kuru madde miktarları % 16.00 ile % 34.00, titre edilebilir asit miktarları (sitrik ait cinsinden) % 0.035 ile 0.122, ve pH değerlerinin ise 4.10 ile 5.60 arasında değiştiği saptanmıştır. Meyvelerin degustasyon yoluyla belirlenen tatları bakımından ise meyve 05, 08 ve 12 no'lu tiplerin meyvelerinin çok tatlı olduğu belirlenmiştir. Tiplere ait meyvelerin boyun uzunluklarının 1.22 mm ile 11.27 mm arasında değiştiği saptanmıştır. 02, 03, 04, 05, 06, 08, 10, 13, 18, 20, 21 ve 24 no'lu tiplerin meyvelerinde herhangi bir çatlama olmadığı, diğer tiplerin meyvelerinde ise ya az ya da orta düzeyde bir çatlama olduğu görülmüştür. Belirlediğimiz 24 farklı incir tipinin meyve analizlerinde 07, 15, 16, 22 ve 23 no'lu tiplerin meyvelerinde akma olduğu görülmüşken, öteki tiplerin meyvelerinde herhangi bir akma olmadığı saptanmıştır. İncir meyveleri üzerinde yapılan morfolojik ve fiziksel analizler sonucunda 02, 03, 04, 06, 10, 18, 19 ve 20 no'lu tiplere ait meyvelerde, meyve saplarının meyve üzerinde kaldığı; 01, 06, 13, 18, 19, 20, 21 ve 24 no'lu tiplerin meyve kabuklarının gayet iyi soyulduğu tespit edilmiştir. Yapılan meyve incelemelerinde yalnızca 03 ve 18 no'lu tiplere ait meyvelerin meyve içlerinin tam dolu olduğu, 02 ve 06 no'lu tiplerin meyve içlerinin ise kısmen dolu olduğu görülmüştür. Tiplere ait meyvelerin meyve kabuk ve iç renklerinin değişkenlik gösterdiği saptanmıştır. Belirlenen incir tiplerinde, sofralık incirler için önemli olan bazı pomolojik meyve özelliklerine göre yapılan tartılı derecelendirme hesaplamasında, 02, 20, 22, 01 ve 23 no'lu tiplerin 75 in üzerinde (yüksek), 08, 11, 05 ve 14 no'lu tiplerin ise 55 ve daha aşağısında (düşük) bir puan aldıkları belirlenmiştir. DETERMINATION OF MORPHOLOGIC AND POMOLOGIC FEATURES OF FICUS TYPES GROWING IN SANLIURFA Mehmet Halit ALPER SUMMARY This experiment was run in Şanlıurfa city center and Bozova town in 2005 to determined different fig varieties and types. Different 24 types were determined according to tree leaves and fruits The determined types, tree ages are differed from 8 (type number 02) to 40 (type number 18), the fruit set were determined very good the types number 07, 13, 14, 15, 18, 21, 22 and 23; 01, 04, 07, 15, 16, 20 ,21, 22 and 23 types of fig have a less tendency to suckers than the other types. The habitus of tress were changed between spreading to erect, branching habits medium or dense. The type 11 has the longest and the widest leaves (31.30-33.84 cm). The longest petiol length (17.46 cm) was measured in type 19. The lobe numbers were changed between 3 to 7, but most of the types have 5 lobes. In the pomological analysis of fruits, the heaviest (72.601 g) and the most fruit volume (71.714 cm3) were measured in type 23. The diameters of fruits are changed between 34.81 mm (type number 18) to 59.10 mm (type no 23). The lengths of the fruits are changed 31.73 mm (type number 21) - 61.83 mm (type 20). Ostiolum widths sizes were determined between 0.12 mm (type number 4) to 7.25 mm. The highest table thickness was determined in type 23 (6.62 mm). The small table thicknesses were determined in type 6, 18 and 4. The soluble solids were changed between 16.00 to 34.00 %, total titratable acidity were changed between 0.035 to 0.122 % and pH values were changed 4.10 to 5.60 in all 24 fig types. According to degustation in type 05, 08 and 12 were determined very sweet. The fruit neck lengths were changed 1.22 to 11.27 mm. The fruit cracking were observed as well according to observations some types have very less or medium level cracking. There was not determined any cracking in types 02, 03, 04, 05, 06, 08, 10, 13, 18, 20, 21 and 24. During the fruit analysis some fruits belong to types 07, 15, 16, 22 and 23, leakage were observed. The results of morphological and physiological analysis in fig fruit, the pedicels was remain retained in fruit in types 02, 03, 04, 06, 10, 18, 19 and 20. In some types (01, 06, 13, 18, 19, 20, 21, 24) fruit were pealed very easily. During to fruit analysis, types 03 and 18 were observed full filled, types 02 and 06 partly filled. The fruit skin color and internal color were changed according to types. According to weighted ranked method for some pomological fruit traits of table fig these 24 types 02, 20, 22, 01 and 23 recorded above 75 score, some of them (08, 11, 05, 14) were calculated below 55 score.