Safevi Devletinin kuruluş dönemi

Abstract

Adını Şeyh Safiyüddin'in Erdebil'de kurduğu tarikattan alan Safevî Devleti'nin kuruluşu İran, Azerbaycan, Kafkaslar ve Osmanlıları yakından ilgilendiren olaylardan biri olmuştur. Şeyh Safiyüddin'in Erdebil'de kurduğu tarikatın başına geçmesi ile temeli atılmış olan Safevî Devleti, daha sonra torunları Şeyh Cüneyd, ve Şeyh Haydar ile güç kazanmıştır. Şeyh Cüneyd, amcası Cafer anlaşamayarak Erdebil'i terk ettikten sonra Anadolu'ya geçmiştir. Burada Şeyhlik müessesesini kullanarak Türkmen kabilelerini politik amaçları doğrultusunda yönlendirdikten sonra, onlardan bir ordu oluşturmayı bile başarmıştı. Şeyh Cüneyd bir taraftan Anadolu'daki halkı, Şiîlik propagandası ile yönlendirirken diğer taraftan müritlerini geçindirmek ve yer edinmek gayesi ile de Gürcüler üzerine seferler düzenledi. Ancak yapılan bu seferler sırasında hayatını kaybetti. Ölümünün ardından müritleri oğlu Şeyh Haydar'ın etrafında toplandılar. Şeyh Haydar'da tıpkı babası gibi politik amaçlarını gerçekleştirmek için Kızılbaşlık propagandası ile Türkmen kabilelerini kendisine bağlı kılmayı başardı. Ancak onun da akıbeti tıpkı babası gibi oldu ve o da Gürcülerle yapılan savaşta hayatını kaybetti. Bu ölümün ardından o sıralarda henüz çocuk yaşta olan İsmail'in babasının ve dedesinin intikamını almak için yola çıkmasına neden oldu. Kendisine büyük bir inançla bağlı olan müritleri de onun etrafında toplandılar. Şah İsmail başa geçtikten sonra Ak Koyunlu Devletine son vererek, onların yıkıntıları üzerine 1501 yılında Safevî Devletini kurmayı başardı. Arkasından on iki imam Şiîliğini benimseyen bu devletin teşkilat yapısı ve müesseselerini oluşturdu. Ancak bu gelişmeleri tehlikeli bulan Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim, Şah İsmail üzerine yürüdü. Çaldıran'da yapılan bu savaşla Safevîler büyük bir darbe aldı. Üzüntüsünden kendisini içkiye veren Şah İsmail, genç yaşta hayatını kaybetti. Ancak Safevî Devleti Şah İsmail'in çocukları tarafından devam ettirildi.