Arat dağı florası ve etnobotanik özellikleri / The flora and ethnobotany of Arat mountain(Şanliurfa)

Abstract

Bu araştırma 2002-2004 yılları arasında, Birecik İlçesi Arat Dağı'nın florası ve etnobotanik özelliklerini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Araştırma alanı Birecik'in 15 kilometre doğusunda, Şanlıurfa-Birecik Karayolunun 73-76. kilometreleri arasında yer alan, kuzeyden güneye doğru yaklaşık 7 kilometre uzanan kuzeyde 920 m ve güneyde 870 m yüksekliğinde iki tepe ve bunları ayıran bir vadiden oluşmaktadır. Bölgede 49 familya ve 193 cinse ait 214 tür, 55 alttür ve 30 varyete olmak üzere 299 takson tespit edilmiştir. Saptanan taksonların 6'sı endemiktir. Alanın florasında Gymnospermae 1 türle, Angiospermae 298 türle temsil edilmiştir. Angiospermae'lerin 39 tanesi Monocotiledones, 260 tanesi ise Dicotyledones sınıfına dahildir. Fabaceae(49 takson), Asteraceae(38 takson) ve Brassicaceae(18 takson) en fazla takson içeren familyalardır. Astragalus (8 takson), Trifolium(7 takson) ve Vicia(7 takson) en fazla takson içeren cinslerdir. Raunkier'in hayat formlarına göre sıralamasına göre; terofitler 152, hemikriptofitler 92, kamefitler 21, kriptofitler 30 ve fanerofitler 4 tanedir. Araştırma alanında tespit edilen bitkilerden 10'u zarar göebilir(VU), 6'sı en az endişe verici(LC) ve 1'i çok tehlikede(CR) kategorilerine girmektedir. Araştırma alanında yapılan etnobotanik çalışma sonucu, toplanmış 299 bitkinin 170 tanesinin etnobotanik özelliği bulunduğu tespit edilmiştir. Bu bitkilerden 59 tanesi yem, 33 tanesi yiyecek, 19 tanesi yakacak, 17 tanesi tıbbi amaçlı, 8 tanesi süpürge yapımında, 5 tanesi süs bitkisi, 5 tanesi boya, 3 tanesi çocuklar tarafından oyun amaçlı kullanılmaktadır. Bu bitkilerden 11 tanesi ise diğer(pekmez yapımı, yoğurt yapımı, ateş yakmak, çardak(bir çeşit çatı) yapımı, dağdaki suyu berraklaştırmak için, vb.) amaçlarla kullanılmaktadır. 33 bitkiye halk tarafından sadece isim verilmiş olup, bu bitkilerin herhangi bir kullanımı bulunmamaktadır. Ayrıca 13 bitkinin zararlı özellikleri bulunduğu tespit edilmiştir. 98 This investigation was carried out to determine the flora and ethnobotany of Arat Mountain located in Birecik, town of Şanlıurfa. In the region, 299 taxa belonging to 49 families, 193 genera, 214 species, 55 subspecies and 30 varieties are determined. In the flora of research area, it is determined that Gymnospermae with 1 taxa while Angiospermae with 298 taxa. 39 taxa of Angiospermae members are belong to Monocotyledones whereas 260 taxa are belong to Dicotyledones. The families which have the most taxa in research are; Fabaceae(49 taxa), Asteraceae(38 taxa) and Brassicaceae(18taxa). Concerning the number of species the major genera in this region are as follow; Astragalus(8 taxa), Trifolum(7 taxa) and Vicia(7 taxa). According to the life forms of Raunkier; Therophytes 152, Hemicryptophytes 92, Chamaephytes 21, Cryptophytes 30 and Phanerophytes 4 in the research area. It is determined that 10 taxa are Vulnerable(VU), 6 taxa Least Concern(LC) and 1 of them is Critically Endangered(CR). During the study, inteviews were applied at different times to different people in four rural settlements of the region. Among 299 taxa, 126 taxa gathered within the research area had local names and were known as useful to the villagers. It was determined that 59 as a fodder plants, 33 of these plants were used,19 for fuel, 17 for medicinal purposes, 8 in producing broom, 5 as ornamental plants, 5 in dying, 3 in children?s games. 13 of these plants were determined to have harmful effects on animals. 98