DEPREM MERKEZ ÜSSÜ DOĞRULTUSUNUN YERELEKTRİK ÖLÇÜMLERİ İLE ARAŞTIRILMASI

Abstract

Yeryüzünde gözlemlenen jeoelektrik değişiklikler, sismik olayların öncesinde, sırasında ve sonrasında meydana gelen sıra dışı davranışlar olarak değerlendirilir. Sismik açıdan aktif bölgelerde kaydedilen jeoelektrik değişimler, genellikle depremlerle ilişkili olabilen fiziksel ve kimyasal süreçlerin bir sonucu olarak meydana gelir. Gerçekleşen bu sürecin deprem öncülü olarak belirlenebilmesi için fay zonu civarında gerçekleşen sismik aktiviteler ile jeoelektrik sinyallerin analizi sonucunda elde edilen anormal değişimler arasında ilişki kurulması gerekmektedir. Bu araştırmada, Türkiye’nin yüksek sismik risk taşıyan bölgelerinden biri olan Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ) ve çevresinde gerçekleşen depremler ile bu süreçlere eşlik eden kısa süreli jeoelektrik potansiyel farkı değişimleri analiz edilmiştir. Harran Üniversitesi Osmanbey Kampüsü arazisine kurulan sismik elektrik sinyallarin (SES) değişimlerini izleme istasyonu, deprem öncesi ve sonrası elektriksel değişimlerin incelenmesine olanak sağlamaktadır. Bölgedeki SES değişimlerinin izlendiği sistem, Kuzey-Güney (KG) ve Doğu-Batı (D-B) doğrultularında yer alan iki farklı hattı kapsamaktadır. Hatlar, L şeklinde 90 derecelik açı ile konumlandırılmış ve her bir hattın uzunluğu 89 metredir. Hatların uçlarında zemine gömülü elektrotlar bulunmaktadır ve yapılan SES ölçümleri bu hatlar üzerinden HIOKI marka veri kayıt cihazına miliVolt mertebesinde kaydedilmektedir. Bu çalışmada 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri ve sonrasındaki 30 gün süreyle meydana gelen artçı şoklarla ilişkili olabilecek jeoelektrik sinyaller ve 122Y365 nolu Yerelektrik Değişimlerin Analizi ile Doğu Anadolu Fay Zonu ve Civarındaki Sismik Aktivitelerinin İzlenmesi ve Deprem Erken Uyarı Sisteminin Kurulabilirliğinin Araştırılması isimli TÜBİTAK projesinin 2024 yılına ait verileri analiz edilmiştir. Jeoelektrik değişimlere dair anomali tespitleri, Z-skor pik belirleme algoritması kullanılarak yapılmış ve bu anomaliler doğrultusunda azimut hesaplamaları gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular, kısa vadeli deprem tahmininde potansiyel bir deprem merkez üssü doğrultusunun belirlenebileceğini göstermektedir.