TARIM SEKTÖRÜNDE TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİĞİ (TFV) VE KAMU POLİTİKALARI: TÜRKİYE VE HOLLANDA’NIN MALMQUIST TFV ENDEKSİ İLE KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ (1961–2021)

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türkiye ve Hollanda tarım sektörlerinin 1961-2021 dönemi toplam faktör verimliliğini (TFV) Malmquist TFV Endeksi ile analiz etmek ve kamu politikalarının TFV üzerindeki uzun dönem etkilerini değerlendirmektir. Çalışmada, Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemiyle, sabit (CRS) ve değişken getiri ölçeği (VRS) varsayımları altında, girdi ve çıktı odaklı yaklaşımlarla, teknik etkinlik değişimi (TC), teknolojik değişim (TC) ve kümülatif değişimi ölçen Malmquist Toplam Faktör Verimliliği (MTFV) Endeksi hesaplanmıştır. Analizlerde kullanılan 1961-2021 dönemi tarımsal üretim, arazi, işgücü ve sermaye verileri ABD Tarım Bakanlığı’ndan (USDA-ERS) elde edilmiştir. Türkiye ve Hollanda’nın TEC, TC ve MTFV endeks değerlerine ilişkin bulgular, iki ülkenin tarım sektörlerindeki yapısal değişimin nasıl farklılaştığını göstermektedir. Hollanda, hem girdi ve hem de çıktı odaklı CRS ve VRS ölçümlerinde TEC açısından Türkiye’den daha iyi performans sergilemiştir. Hollanda’nın TEC değerleri genellikle 1’in üzerinde gerçekleşmiştir. Bu durum, Hollanda’nın TEC değerini artırarak tarımsal üretimini sürdürdüğünü göstermektedir. Türkiye ise, girdi odaklı CRS ölçümünde TEC (0,991) değerinde hafif bir kayıp yaşamış, ancak çıktı odaklı analizde olumlu bir gelişme (TEC 1,011) göstermiştir. TC açısından Hollanda’nın hem girdi ve hem de çıktı odaklı değerleri de Türkiye’ye kıyasla daha yüksek bulunmuştur. Hollanda’nın girdi odaklı TC değeri 1,017 iken Türkiye’nin girdi odaklı TC değeri 1,007’dir. Bu fark, Hollanda’nın teknolojik yenilikleri daha hızlı benimsediğine işaret etmektedir. Türkiye, 1’e yakın olarak bulunan TC değerleriyle teknolojik gelişim sağlasa da, bu artışın Hollanda’ya kıyasla daha sınırlı olduğu görülmektedir. MTFV endeksi açısından da Hollanda’nın değerleri, Türkiye’ye kıyasla genellikle daha yüksektir. Bu durum, Hollanda’nın hem TEC, hem de TC değişimi açısından daha sürdürülebilir bir performans sergilediğini ortaya koymaktadır. Türkiye ise MTFV endeksinde özellikle çıktı odaklı nispi bir iyileşme göstermiş (1,004), ancak genel anlamda Hollanda kadar iyi bir performans sergileyememiştir. Kümülatif MTFV analizleri, Hollanda’da sürekli verimlilik artışını, Türkiye’de ise istikrarsız ve sınırlı gelişmeler yaşandığını göstermektedir. Parçalı arazi yapısı, küçük ölçekli aile işletmeleri, düşük Ar-Ge yatırımları, yetersiz tarımsal eğitim, yenilikçi teknolojilere sınırlı adaptasyon ve istikrarsız politikalar gibi yapısal sorunlar, Türkiye’nin TFV büyümesini kısıtlamaktadır. Türkiye’nin sübvansiyon odaklı kamu politikaları, dönemsel TFV artışlarına yol açsa da, istikrarlı bir artış sağlanamamıştır. Hollanda’nın TFV artışı, Ar-Ge odaklı politikalar, hassas tarım teknolojileri, OTP reformları, kurumsallaşma ve etkin tarım eğitimi modeline dayanmaktadır. Uzun dönemi kapsayan analizlerle literatürdeki önemli bir boşluğu dolduran bu çalışma, stratejik politika önerileri geliştirmek için bilimsel bir perspektif sunmaktadır.