KONYA KAPALI HAVZASINDA METEOROLOJİK, TARIMSAL VE HİDROLOJİK KURAKLIKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ: BEYŞEHİR VE KARAMAN ALT HAVZALARI ÖRNEĞİ

Abstract

Kuraklık, özellikle su kaynaklarının sınırlı ve dengesiz dağıldığı yarı kurak coğrafyalarda, çevresel ve sosyoekonomik etkileriyle öne çıkan kritik bir sorundur. Türkiye’nin en kurak havzalarından biri olan Konya Kapalı Havzası, bu açıdan dikkatle incelenmesi gereken bir bölge konumundadır. Doğal bir afet türü olan ve su eksikliğiyle kendini gösteren kuraklık; meteorolojik, tarımsal ve hidrolojik süreçlerde zaman ve mekâna bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Bu çalışmada, Konya Kapalı Havzası özelinde söz konusu üç kuraklık türü ayrıntılı şekilde değerlendirilmiştir. Analizlerde farklı zaman dilimlerini kapsayan Standart Yağış İndeksi (SPI), Tarımsal Standartlaştırılmış Yağış İndeksi (aSPI) ve Akım Kuraklık İndeksi (SDI) kullanılmıştır. Çalışmanın uygulama alanı olarak Beyşehir-Kaşaklı ve Karaman Ayrancı alt havzaları seçilmiş; bu bölgelerdeki Beyşehir ve Karaman meteoroloji istasyonları ile Mavi, Taşağıl, Aşağı Esence ve Seyit Hasan akım gözlem istasyonlarından elde edilen 1984–2022 dönemine ait aylık yağış ve akış verileri analiz edilmiştir. SPI, aSPI ve SDI değerleri, 3, 6 ve 12 aylık zaman dilimlerinde değerlendirilerek havza genelinde kuraklık türleri arasındaki ilişkiler ortaya konulmuştur. Yapılan incelemeler sonucunda her bir istasyon için en uzun kuraklık süreleri, en yüksek şiddet değerleri, gerçekleşme zamanları ve bu olayların oluşum sıklıkları belirlenmiş; farklı şiddet düzeylerindeki kuraklıkların görülme oranları yorumlanmıştır. Elde edilen veriler karşılaştırıldığında, SPI ve aSPI sonuçları arasında yüksek düzeyde bir uyum gözlenmiş; öte yandan SPI ile SDI arasında küçük çaplı uyumsuzluklar saptanmış ve bu durumun, akış verilerindeki gecikmeler ile yer altı su kullanımı gibi etkenlerden kaynaklandığı değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, meteorolojik, tarımsal ve hidrolojik kuraklıkların eş zamanlı değerlendirilmesi, havza genelinde artan kuraklık eğilimini ve kuraklık olaylarının zamanla daha da şiddetlendiğini açıkça ortaya koymuştur.