İbn Fehd Ailesi Ve İslâm Tarihçiliğine Katkıları (871-954/1466-1547)

Abstract

Hicrî 9. ve 10. asırlarda bazı aileler, tarih ilminde ön plana çıkmış ve bu alana ciddi katkılarda bulunmuşlardır. Bu ailelerden biri, hadisçi yönleri de olmakla beraber daha çok tarihçilikleriyle ön plana çıkmış İbn Fehd ailesidir. Aileye mensup âlimler, Mekke tarihi ve biyografi yazımında ortaya koydukları eserlerle, İslâm kültür tarihinde önemli bir yer edinmiş ve mütevazı kişilikleriyle muasırlarının ve sonraki nesillerin takdirini ve sevgisini kazanmışlardır. Aileye ilişkin yapılan önceki çalışmalar aile üyelerinden bazılarını çeşitli yönleriyle ele almaktadır. Ancak bu araştırma aile üyelerinden tarihçi kimlikleriyle ön plana çıkmış dört üyesini bir bütün olarak ele almakta olması yönüyle özgün bir çalışmadır. Bu araştırma, Mekke tarihi açısından önemli eserler ortaya koymuş İbn Fehd ailesini tanıtmayı ve aileyi İslâm tarihçiliğine olan katkıları yönüyle değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Aileye mensup tarihçiler, Mekke tarihine dair birbirinin devamı niteliğindeki eserlerle şehrin tarihinin yazımında süreklilik ve bütünlük arz eden bir çizgi oluşturmuşlardır. Müellifler çıktıkları ilmî seyahatlerde Suriye ve Mısır’da dönemin önemli âlimleri ile iletişim halinde olmuş ve bilgi alışverişinde bulunmuşlardır. Bu bağlamda aile, sadece Mekke merkezli bir ilim ailesi değil; aynı zamanda İslâm dünyasının önemli ilim merkezleriyle irtibat halinde olan bir yapıya sahiptir. İbn Fehd ailesi yalnızca Mekke’nin yerel tarihiyle sınırlı kalmayan, aynı zamanda İslâm tarihi ve biyografi yazıcılığı türlerinden tabakât, meşyeha, muʿcem formatında eserler yazmışlardır. İslâm tarihçiliğinin kurumsallaşmasında, kaynakların oluşturulmasında ve tarih yazımında yöntem geliştirilmesinde önemli katkılarda bulunmuşlardır.