KUZULARDA DİREKT VE ANAYA BAĞLI GENETİK ETKİ İÇEREN MODELLERİN KARŞILAŞTIRILMASI

Abstract

Bu çalışma, Orta Anadolu Merinosu kuzularının 90. gün canlı ağırlığına ilişkin genetik parametrelerin ve varyans bileşenlerinin altı farklı hayvan modeli kullanılarak tahmin edilmesini amaçlamaktadır. Araştırmada, doğrudan ve maternal genetik etkiler ile bu etkiler arasındaki genetik kovaryansların belirlenmesi hedeflenmiştir. Çalışma materyalini, 2024 yılında T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nden temin edilen ve 49 koç ile 706 koyundan doğan toplam 1693 kuzuya ait veriler oluşturmaktadır. Veri analizleri, BUGA yazılımı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Uygulanan modelleme sürecinde Model 1 yalnızca doğrudan genetik etkiyi, Model 2 doğrudan genetik ve maternal çevresel etkileri, Model 3 doğrudan ve maternal genetik etkileri, Model 4 bu bileşenlere ek olarak doğrudan × maternal genetik kovaryansı, Model 5 ayrıca maternal kalıcı çevresel etkiyi ve Model 6 tüm bu varyans bileşenlerini birlikte içerecek şekilde yapılandırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, doğrudan genetik varyans 1.793–3.5674, maternal genetik varyans 1.415–4.005, hata varyansı 11.257–13.542 ve fenotipik varyans 17.056–17.109 aralığında değişkenlik göstermiştir. Doğrudan kalıtım derecesi (h²ₐ) 0.105–0.208 ve maternal kalıtım derecesi (h²ₘ) 0.083–0.234 aralığında tahmin edilmiştir. Doğrudan ve maternal genetik etkiler arasındaki kovaryans, Model 4 için 1.533 ve Model 6 için 0.477 olarak, genetik korelasyonlar ise sırasıyla 0.728 ve 0.299 düzeyinde hesaplanmıştır. Ayrıca, kalıcı çevresel varyansın fenotipik varyansın 2.112–4.005 birimlik kısmını oluşturduğu belirlenmiş ve bu durum çevresel faktörlerin canlı ağırlık üzerindeki belirleyici rolünü ortaya koymuştur. Model karşılaştırmaları sonucunda; AIC kriterine göre en uygun model Model 1, BIC kriterine göre ise Model 6 olarak belirlenmiştir. Loglikelihood (LogL) değerlerine göre Model 2, 3, 4, 5 ve 6 yüksek uyum gösteren modeller arasında yer almıştır. Genel değerlendirme sonucunda, maternal genetik etkiler ile kalıcı çevresel etkilerin modellere dahil edilmesinin, genetik parametre tahminlerinin doğruluğunu artırdığı ve varyans bileşenlerinin daha gerçekçi şekilde ortaya konmasına olanak sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu bulgular, genetik ve çevresel faktörlerin etkileşiminin daha derinlemesine anlaşılmasına katkı sağlamakta ve koyunculukta yürütülecek seleksiyon programlarının etkinliğini artırma açısından önemli bir bilimsel temel sunmaktadır.