Hurufat Defterlerine Göre Bergama Kazası Vakıfları

Abstract

İnsanlık tarihi boyunca Anadolu’nun önemli yerleşim yerlerinden olan Bergama, Osmanlı hakimiyetine girene kadar Lidya, Pers, Makedonya, Selevkos, Roma, Bizans, Menteşe ve Karesi hakimiyetinde kalarak bu uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır. Osmanlı döneminde Bergama’da sosyal eserler inşa edilerek bölge mimari açıdan büyük bir gelişim göstermiştir. Bu gelişimde hayırseverlerin kurduğu vakıflar etkili olmuştur. Bu kapsamda Bergama’da bulunan vakıf yapılara dair bazı bilgilere ulaşma amacıyla hurufat defterleri kullanılmıştır. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinde Bergama kazasına dair 23 hurufat defteri bulunmakla birlikte 590 atama kaydı tespit edilmiştir. Kayıtlar 1691-1834 yıllarını kapsayıp 143 yıllık bir zaman dilimine ait olmakla birlikte çoğunlukla XVIII. yüzyıla aittir. Hurufat kayıtlarında kaza statüsünde olan bölgenin idari görevlileri, cami, mescit, tekke, zaviye, medrese, mektep, han, hamam gibi vakıf yapılar araştırılmıştır. Ayrıca vakıf yapıların inşa tarihleri, kim tarafından inşa edildiği, gelirleri, ne kadar süre ayakta kaldığı, görevlileri ve aldıkları ücretler tespit edilmeye çalışılmıştır. Hurufat defterlerinden elde edilen bu veriler şeriyye sicilleri, devlet arşivleri başkanlığı, tevliyet ve tevcih defteri, vakıflar genel müdürlüğü arşivleri ve daha önce kaza üzerine yazılmış kaynaklar ile desteklenmiştir.