Toplumsal Baskı ve Toplumsal Cinsiyet Yansımaları: Şanlıurfa Örneği

Abstract

Toplumsal hayatın birçok alanında farklı biçimlerde karşılaşılan ve toplumsal hayatı büyük oranda şekillendiren toplumsal baskı, toplumsal eşitsizliklere dayalı toplumsal tabakalaşmayı belirlemede önemli bir unsurdur. Genel anlamda toplumsal baskı unsuru toplumsal yaptırımlarla toplumun bireyler üzerine kurmuş olduğu tahakküm sürecini ifade etmektedir. Toplumsal cinsiyet eşitsizlikleriyle inşa edilmiş ve eril zihniyetim hâkim olduğu toplumlarda kadınlar “yalnızca kadın olarak dünyaya geldikleri için” toplumsal baskıyı çok daha derinden hissetmekte ve yaşantılarının her alanında toplumsal baskıya maruz kalmaktadır. Bu çalışmada ataerkil toplum yapısının oldukça hâkim olduğu illerden biri olan Şanlıurfa’da yaşayan kadınların, kadına yönelik toplumsal baskıyı anlamlandırma biçimleri, toplumsal baskıyı deneyimleme süreçleri ve toplumsal baskıya karşı geliştirdikleri stratejileri incelemek amaçlanmıştır. Şanlıurfa’da kadına yönelik toplumsal baskı sürecini, toplumsal baskı alanlarını ve toplumsal baskının kadınlar arasında tabakalı yapısını sosyolojik açıdan betimlemek ve değerlendirmek çalışmanın amaçları arasındadır. Bu bağlamda nitel araştırma yöntemi ile gerçekleştirilen çalışmaya dayalı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak,18-40 yaş aralığında 10’u evli 10’u bekar olmak üzere Şanlıurfa’da yaşayan 20 kadın katılımcı ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular Şanlıurfa’da ataerkil düzenin, aşiret sisteminin, akraba ilişkilerine dayalı geleneksel toplumsal yapısının halen oldukça etkili bir şekilde devam ettiğine yöneliktir. Bölgenin ataerkil zihniyeti, aşiret sistemi, akrabalık ilişkilerine dayalı geleneksel toplumsal yapısı, namus algısı ve dini referanslarının; kadın emeği ve sosyal hayata dâhil olma süreci üzerinde iktidar kurduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca bölgede hâkim olan, “kız çocuğu ekonomik yüktür, kız çocuğu elin malıdır, kız çocuğu boş yatırımdır” gibi kız çocuklarına dair geleneksel değer yargıların; eğitim, ekonomi, sosyal hayata dâhil olma, temel hak ve özgürlüklerini kullanma gibi yaşamın her alanında kadını çocukluktan itibaren cinsiyet eşitsizliklerine dayalı toplumsal baskıya maruz bıraktığı anlaşılmaktadır. Araştırma sonucunda elde edilen bilgilerin Şanlıurfa’da kadına yönelik toplumsal baskı ve şiddet ile mücadeleye ışık tutacağı düşünülmektedir.