NESNELERİN İNTERNETİ TEKNOLOJİLERİNİ KULLANAN TÜKETİCİLERİN PAYLAŞIM EKONOMİSİNE KATILMA NİYETLERİNİN BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Abstract

2008 yılında ABD’de başlayan küresel ekonomik krizin bir sonucu olarak ortaya çıkan paylaşım ekonomisi, geleneksel ticari ekonomiye alternatif bir model olarak düşünülmüş ve ürünlere sahip olmak yerine onlara erişimi merkezine koymuştur. Paylaşım ekonomisi bazı bireylerin genellikle âtıl durumdaki ürün, eşya ya da mekân gibi çeşitli varlıklarını çoğunlukla belli bir ücret karşılığında diğer insanların kısa süreli kullanımına açtıkları sistemi ifade eder. Bu sistemde sağlayıcı ve kullanıcı arasındaki tüm ilişki ve işlemler çevrimiçi platformlar sayesinde yürütülür. Bu platformlara Airbnb, Uber, BlaBlaCar, MartıTAG, Sahibinden, Armut ve Zipcar örnek olarak verilebilir. Paylaşım ekonomisinin kullanımı ve yaygınlaşmasında internet, mobil cihazlar ve özellikle de Nesnelerin İnterneti (IoT) adı verilen akıllı ve bağlantılı teknolojilerin payı büyüktür. Nesnelerin İnterneti (IoT) gündelik hayatta kullanılan cihaz ve nesnelerin başta internet olmak üzere bluetooth, GPS ve NFC gibi teknolojilerle birbirlerine bağlanıp iletişim kurabildiği ağı ifade eder. Bu ağ sayesinde uzaktan birçok cihaz yönetilebilir böylece özellikle günlük olarak kullanılan birçok ürün ve eşya akıllı hale gelir. Bu çalışma bu bağlamda IoT kullanımının paylaşım ekonomisine katılım niyetine etkisini ölçmeyi amaçlamaktadır. Ancak bu iki unsur arasında doğrudan bir ilişki öngörülmemiş, ilişkinin çeşitli aracı değişkenler vasıtasıyla ortaya çıkacağı düşünülmüştür. Bu aracı değişkenler, paylaşım ekonomisinde IoT kabiliyeti, sahiplik anlayışındaki değişim, paylaşım ekonomisine yönelik güven ve algılanan faydadır. Sonuçlar ise ilgili varsayımları desteklemiştir. Verilerin analizi için yapısal eşitlik modeli (AMOS 23) ve aracılık analizi (%95 yanlılığı düzeltilmiş güven aralığı yöntemi) kullanılmıştır. Analizler sonucunda IoT kullanımının, IoT kabiliyeti, sahiplik anlayışındaki değişim, güven ve algılanan fayda değişkenleri aracılığıyla paylaşım ekonomisine katılım niyetini olumlu yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, bireysel yenilikçiliğin düzenleyici bir değişken olarak IoT kabiliyetinin, paylaşım ekonomisine katılım niyeti üzerindeki olumlu etkisini artırdığı bulgusuna ulaşılmıştır. Son olarak bağımsız örneklem t-testi ve tek yönlü ANOVA’dan yararlanarak paylaşım ekonomisine katılım niyetiyle ilgili fark testlerine bakılmıştır. İlgili sonuçlar incelendiğinde; erkeklerin kadınlara göre, daha düşük eğitim düzeyindekilerin daha yüksek eğitim düzeyindekilere göre yine daha yüksek gelir grubunun daha düşük gelir grubuna göre ve daha çok akıllı ürüne sahip olanların daha az akıllı ürüne sahip olanlara göre paylaşım ekonomisine katılım niyetlerinin daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Bu sonuçların literatüre katkı sağlayacağı ve şirketler, araştırmacılar ve diğer paydaşlar için çeşitli düşünce ve yeniliklerin ortaya çıkmasına zemin hazırlayacağı düşünülmektedir.