MERCİMEKTE BAKLA DÖKMEYİ AZALTMADA BAZI AKTİVATÖR VE BİTKİ BESİN MADDELERİNİN ETKİSİNİN BELİRLENMESİ

Abstract

Baklagil bitkilerinde sıklıkla görülen dane dökme sorunu hava sıcaklığının artması ve hava nisbi neminin azalmasıyla birlikte artmakta ve mercimeğin hasat öncesi nem miktarının bakla çatlama ve dane dökme arasındaki ilişkinin önemini gündeme getirmektedir. Bu çalışmada Harran Ovası koşullarında yetiştirilen mercimek bitkisinde, bitki su stresi fizyolojisi üzerine etkisi olduğu düşünülen 3 farklı bitki besin elementinin (K+, Fe++ ve Zn++) uygulanması sonucunda mercimeğin dane dökme oranının azaltılması amaçlanmıştır. Çalışma tarla denemesi şeklinde tesadüf bloklarında bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre çeşit (3) x uygulama dozu (3) x yıl (2) x tekerrür (3) olarak yürütülmüştür. Denemede Fırat-87, Çağıl ve Şanlıbey mercimek çeşitleri kullanılmıştır. Uygulama dozları ise artan dozlarda kontrol (0)-orta-yüksek olarak Fe++, Zn++ ve K+ gübreleri yapraktan uygulanmıştır. Uygulama kimyasallarının her biri için denemeler ayrı ayrı olarak kurulmuş ve her bir uygulama konusu ve dozunun etkinliği araştırılmıştır. Uygulama dozlarında; çinko için 0-150-250 mg/L, demir için 0-200-400 mg/L ve potasyum için 0-750-1500 mg/L dozları çiçeklenmenin tamamlandığı ve baklaların ilk gözlendiği dönemde yapılmıştır. Uygulamalar sonrasında R7 (% 50 sarı yeşil) döneminde K, Zn ve Fe analizleri için yaprak ve bakla örnekleri alınarak örneklere ilişkin mineral besin maddesi miktarları belirlenmiştir. Her bir parsel için çiçeklenme gün sayısı (gün) ve olgunlaşma (gün) süreleri ve R8 (% 90 bitki kuruması – altın kahverengi) döneminde ise bitki boyu (cm), ilk bakla yüksekliği (cm), bitkide anadal sayısı (adet), bitkide bakla sayısı (adet), bakla dökme (1-9), 1000 tane ağırlığı (g), hasatta tane nemi (%), tane verimi (kg/da), yaprak, dane ve baklada besin maddesi analizleri (N, P, K, Ca, Mg, Na, Fe, Mn, Cu, Zn, B) yapılmıştır. Hasat zamanı, çeşit ve kimyasal uygulama dozları arasındaki (ANOVA) istatistiksel farklar p≤0.05 önem seviyesinde SPSS istatistik programında değerlendirilmiş ve ortalamalar arasındaki farklılıklar Duncan çoklu karşılaştırma testi ile kıyaslanmıştır. Çinko uygulaması yapılan çeşitlerde çiçeklenme gün sayısı, olgunlaşma gün sayısı, bitkide tane sayısı, bitki boyu, bin dane ağırlığı, verim, dane dökme oranları ve yaprak çinko içerikleri arasında istatistiksel olarak önemli (p≤0.05) farkların olduğu belirlenmiştir. Demir uygulaması yapılan çeşitlerarasında çiçeklenme gün sayısı, olgunlaşma gün sayısı, bitki boyu, bin dane ağırlığı, dane dökme oranı, verim, dane dökme oranı ve yaprak demir içeriği bakımından istatistiksel olarak önemli (p≤0.05) farkların olduğu belirlenmiştir. Potasyum uygulaması yapılan çeşitler arasında çiçeklenme gün sayısı, olgunlaşma gün sayısı, ilk bakla yüksekliği, bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, bitki boyu, bin dane ağırlığı, verim ve dane dökme oranı yönünden istatistiksel olarak önemli (p≤0.05) farkların olduğu gözlenmiştir. Sonuç olarak, Çinko, demir ve potasyum sülfat uygulamaları sonrasında mercimek çeşitlerinin dane dökme oranlarının azaldığı, en fazla etkiyi potasyum ve demir uygulamalarının yaptığı belirlenmiştir.