" CÂHİLİYE DÖNEMİNDEN ABBASÎ DÖNEMİNİN SONUNA KADAR ARAP ŞİİRİNDE GAZEL "

Abstract

Arap edebiyat tarihinde gazel, önemli şiir türlerinden biridir. Bu türün ilk örnekleri Cahiliye şiirinde görülmüştür. Ancak bu dönemde gazel ayrı bir şiir türü değil de kasidenin giriş kısmında atlâl olarak isimlendirilen bölümünde birkaç beyit ile sevgiliyi ve onun yaşadığı yerin veya terk edilen diyarı, kalıntıların üzerinde durmak ve kalıntılara yahut izlere bakarak hatıralarını canlandırmak üzüntü ve gözyaşı dökerek sevgiliye olan özlemi dile getirerektir. Emevi dönemine gelindiğinde ise gazel türü sanat açısında zaman zaman müstakil ve farklı bir boyuta evrilerek gelişim göstermiştir. Bu dönemde gazelde yer alması gereken mazmun, imge, motif ve betimle sanatı açısında büyük oranda olgunlaşarak tekamüle doğru büyük yol katetmiştir. Fakat gazel türünde asıl büyük gelişim ve dönüşüm Abbasiler döneminde yaşanmıştır. Bu dönemde Arapların bir kısmı çöl hayatını bırakıp şehirlerde yaşamaya başlaması ve medeniyet ile Arap olmayan farklı unsurlarla beraber yaşamaları neticesinde Arap gazel türünde gerek içerik gerekse şekil bakımından büyük değişimi getirmiştir. Bu çalışma, Arap edebiyatında gazel türünün Câhiliye, emevi ve Abbasî dönemlerini kapsayacak şekilde bu dönemin önde gelen gazel şairlerin şiirlerinden örnekler alınarak incelenmiştir. Gerek Cahiliye gerekse Emevi gerekse Abasi dönemlerinde ortaya çıkan gazel türlerinin sanat açısında gelişimine neden olan siyasi ve sosyal sebepler üzerinde durulmuş ve bu hususta çeşitli şairlerin şiirlerinden örnekler karşılaştırılıp çıkarımlar elde edilmiştir.