ŞANLIURFA İLİNDEKİ BADEM BAHÇELERİNDE KIŞLAYAN BÖCEK (ARTHROPODA: INSECTA) FAUNASININ BELİRLENMESİ

Abstract

Badem Türkiye’de yetiştiriciliği yapılan önemli meyve türlerinden birisidir. Badem yetiştiriciliğinde üretimi olumsuz yönde etkileyen birçok böcek türü bulunmaktadır. Badem bahçelerinde bulunan zararlı ve faydalı böcek türlerinin belirlenmesi başarılı bir zirai mücadele için önem arzetmektedir. Bu çalışma ile Şanlıurfa ilindeki badem bahçelerinde kışı geçiren faydalı ve zararlı böcek türleri belirlenmiştir. Bu amaçla, 2022-2023 yılının sonbahar-kış sezonunda Şanlıurfa ilinin Haliliye, Hilvan, Karaköprü, Siverek ve Viranşehir ilçelerinde yer alan birer badem bahçesinde on farklı ağaçta farklı yüksekliklere asılan jüt kumaş ve oluklu karton materyalden suni kışlama habitatları oluşturulmuştur. Çalışma sonucunda, badem bahçelerinde 7 takıma ait 24 familyadan 40 böcek türünün yapay kışlama barınaklarında kışı geçirdiği belirlenmiştir. Badem bahçelerinde yapay kışlama barınaklarında kışlayan böceklerin Hemiptera, Coleoptera, Hymenoptera, Neuroptera, Ortopthera, Dermaptera takımlarına ait olduğu, popülasyon yoğunluğu bakımından yapay kışlaklarda en fazla kışı geçiren böceklerin Hemiptera (%64.81) ve Coleoptera (%34.54) takımına ait türler olduğu belirlenmiştir. Aynı bahçelerde familya düzeyinde ise badem bahçelerinde en fazla Lygaeidae (Hemiptera) ve Coccinellidae (Coleoptera) familyalarına ait türlerin kışı geçirdiği tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında en yüksek popülasyonda kışı geçiren böcek türleri; Hemiptera takımından türler Horvathiolus superbus (Pollich, 1781) (2889 adet), Zelus renardii (Kolenati, 1856) (239 adet) ve Nysius cymoides (Spinola, 1837) (141 adet) ve Brachycarenus tigrinus (118 adet), Coleoptera takımından Oenopia conglobata (Linnaeus, 1758) (1365 adet), Hippodamia variegate (Goeze, 1777) (263 adet) ve Psylliodes affinis (Paykull) (178 adet) olarak kaydedilmiştir. Teşhisi yapılan türlerin 10 adedinin doğal biyolojik mücadele açısından oldukça önemli faydalı böceklerden olduğu tespit edilmiştir. Bu faydalı türler, Zelus renardii, Deraeocoris serenus (Douglas & Scott, 1868), Deraeocoris pallens(Reuter, 1904), Geocoris luridus (Fieber, 1844), Oenopia conglobata, Hippodamia variegata Scymnus nigrinus (Kugelann, 1794), Aphytis spp. Vespa crabro (L) ve Chysoperla carnea (Stephens, 1836)’dır. Çalışma sonucunda, kışlaklardan toplanan böcek yoğunluklarına göre böceklerin; %65’i zararlı böcekler ve %35’ise yararlı böcekler olarak kaydedilmiştir. Kışlama barınağının kumaş veya kartondan hazırlanması, böceklerin takım, familya, tür ve popülasyon düzeyinde kışlaması üzerinde önemli bir fark bulunmazken kışlama barınaklarının ağaçların gövdesine veya üst bir dalına asılması tür ve popülasyon açısından istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Barınak tipi ve yükseklikler birlikte değerlendirildiğinde badem bahçelerinde böceklerin tür bazında ve her türün popülasyonu açısından kışı geçirmeleri üzerinde önemli bir fark olduğu ortaya çıkmıştır (p≤.05). Tür sayısı açısından kartondan yapılan barınağın alt yüksekliğe asılması daha etkili bulunurken böcek popülasyonu üzerinde ağaçların yere yakın gövde kısmına jüt kumaştan barınak yapılması diğer barınak tipi ve yüksekliği kombinasyonlarına göre daha etkili olduğu anlaşılmıştır. Sonuç olarak yapay kışlama barınakları zararlı böceklerin mekanik mücadelesinde yararlanabileceği gibi, faydalı böceklerin doğal popülasyonlarının arttrılmasını desteklemek amacıyla da kullanılabileceği anlaşılmıştır.