MOĞULTAY B. KILIÇ (Ö. 762/1361) VE EL- Mİ‘RÂCÜ’Ş-ŞERİF ADLI ESERİ

Abstract

Bu çalışma, sekizinci asır ulemâsından Türk kökenli âlim Ebû Abdillâh Alâüddîn Moğultay b. Kılıç b. Abdillâh el-Bekcerî el-Hikrî’nin hayatını veel-Mi‘râcu’ş-şerîfadlı kitabının tahkikini ele almaktadır. Moğultay b. Kılıç İbn Seyyidünnâs (öl. 734/1334), Kazvinî (öl. 739/1338) ve Mizzî (öl.742/1341) gibi dönemin önemli âlimlerinden ilim tahsil etmiştir. Kendisinden Bulkınî (öl. 805/1403) ve Zeynüddîn Irâkî (öl. 806-1404) gibi hadis hâfızları istifade etmiştir. Hayatını tedris ve telifle geçiren Moğultay b. Kılıç çok yönlü ve velûd âlimlerdendir. Hadis, siyer, ensâb ricâl, lügat gibi çeşitli ilim dallarında yüzden fazla eser yazdığı kaydedilmektedir. Yazmış olduğu eserler dünyanın dört bir yanına yayılmış, ilim adamları bu eserleri okumuş, istifade etmiş ve onlardan iktibaslarda bulunmuş hatta onu meşhur eserlerin müellifi olarak zikretmişlerdir. Okuduğu kitaplarda tespit ettiği hataları düzeltmek ve bu kitaplara eklemelerde bulunmak en önemli uğraşılarından biri olmuştur. Bu husus ona özellikle hadis ve dil alanında çok titiz ve tenkitçi vasfını kazandırmıştır. Moğultay b. Kılıç özellikle hadis ilmi ve alt disiplinlerinde dönemin en yetkin kişilerinden biri olduğu ifade edilmiş ve onun hakkında bu alandaki ilmî derinliğini ortaya koyan “şeyhü’l-mühaddisin”lakabıyla anılmıştır. Moğultay b. Kılıç hadis alanında şöhret kazanmakla birlikte aynı zamanda siyer alanında da kıymetli eserler kaleme almış; Hz. Peygamber’in hayatını kapsamlı bir şekilde ele alan ez-Zehru’l-bâsim fî sîreti Ebi’l-Kâsım ve bu eserin muhtasarı olan Kitâbu’l-işâra ilâ sîreti’l-Mustafa ve târîh-u men ba‘dehu mine’l-hulefâ gibi eserlerle siyer literatürüne önemli katkılarda bulunmuştur. Öte yandan siyer alanı için kaynak sayılabilecek Aʿlâmü’n-nübüvve ve Hasâʾisü’n-nebîadlı eserlerinin bulunduğu da belirtilmektedir. Moğultay b. Kılıç Hz. Peygamber’in hayatıyla ilgili müstakil bir konuyu ele alan risâle türünden eserler de yazmıştır. Örneğin, Hz. Peygamber’in sütannesi Halime hakkında et-Tühfetü’l-cesime fî zikri Halîme adlı bir çalışması bulunmaktadır. Bu tür çalışmalar arasında konumuzun da bir bölümünü teşkil eden el-Mi‘râcu’ş-şerîf isimli risâlesi yer almaktadır. Hadis ve siyer alanında derin bilgi sahibi bir şahsiyetin eseri olan ve siyer eserlerinde bir bölüm olarak yer alan Mi‘rac’ı anlatan bir eseri tahkik etmek önem arz etmektedir. Çalışmamız giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte tezin amacı, yöntemi, önemi, kapsamı ve önceki çalışmalar ele alınmıştır. Birinci bölümde ilk olarak müellifin hayatı, hocaları, öğrencileri ve âlimlerin müellif hakkındaki değerlendirmeleri zikredilmiştir. Müteakiben İsrâ ve Mi‘rac hakkında telif edilmiş olan kitaplar ve konuyu ele alırken takip etmiş oldukları usul ve yöntemleri araştırılıp elde edilen sonuçlara yer verilmiştir. Bunun devamında eserin müellife aidiyeti, risalesinde takip etmiş olduğu yöntemi üzerinde durulmuş ve el-Mi‘râcu’ş-şerîf ‘in bu konudaki diğer eserlerle mukayesesi yapılmıştır. İkinci bölümde ise el-Mi‘râcu’ş-şerîf ‘in metni tahkik edilmiştir.