TARLA ÖLÇEĞİNDE TOPRAK KALİTESİ GÖSTERGELERİ VE TOPRAK KALİTESİNİN MEKANSAL DEĞİŞKENLİĞİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

Bu çalışmada, Harran Ovası'nda küçük bir tarla ölçeğindeki (12 da) arazide yer alan toprakların fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal özellikleri belirlenmiş, mekânsal dağılımları modellenmiş, örneklenmeyen noktalar için tahminler yapılmış, toprak kalitesi değerlendirmeleri için minimum veri seti oluşturulmul ve toprak kalitesi hesaplanarak mekânsal değişkenlikler haritlandırılmıştır. Bu amaçla, arazide 54 farklı noktada yüzey (0-10 cm) ve yüzey altı (10-20 cm) derinliklerden bozulmuş ve bozulmamış torpak örnekleri alınmıştır. Sonuçlar, toprakların agregat stabilitesinin düşük, hacim ağırlığının ise yüzeyde 1.28 g cm¯3 , alt toprakta 1.34 g cmˉ3 olduğunu göstermiştir. Toplam gözeneklilik %48.4 - %68.7, su dolu gözenek hacmi %52.5 - %83 ve makro/mikro gözenek hacmi 0.17 - 0.37 cm3 cm¯3 arasında değiştiği belirlenmiştir. Toprakların pH’sı yüzeyde 7.44 - 7.99, alt toprakta 7.44 - 7.91, elektriksel iletkenlik yüzeyde 1.63 dS mˉ1 , alt toprakta 1.54 dS m¯1 arasında değişmekte olduğu görülmüştür. Ortalama organik madde içeriği %1.35 ve kireç içeriği ise %31'dir. Yarayışlı fosfor yüzeyde 4.44 - 13.90 mg kgˉ1 , alt toprakta 3.04 - 11.42 mg kg¯1 , değişebilir potasyum yüzeyde 351.2 - 631.9 mg kgˉ1 , alt toprakta 83.1 - 605.6 mg kg¯1 arasında değişmeketdir. Düşük organik madde içeriği agregat stabilitesini ve su tutma kapasitesini olumsuz etkilemiştir. Toprak enzim aktivitelerinde beta-glukozidaz, alkalin fosfataz ve üreaz aktivitelerinde, .alışma alanı içerisinde büyük varyasyonlar tespit edilmiştir. Mikrobiyal biyokütle karbonu, 0-10 cm ve 10-20 cm derinliklerinde homojen bir dağılım göstermektedir. Mineral azot içeriği 0-10 cm ve 10-20 cm toprak derinliklerinde sırasıyla 105.9 - 937.0 mg kgˉ1 ve 100.5 - 778.8 mg kg¯1 arasında değişmektedir. Potansiyel mineralize olabilen azot (PMN) 0-10 cm toprak derinliğinde 6.36 g kgˉ1 ile 56.22 g kg¯1 arasında, 10-20 cm toprak derinliğinde ise 6.03 g kgˉ1 ile 46.73 g kg¯1 arasında değişmektedir. Toprak kalitesi indeksleri, toprakların sahip olduğu potansiyelin yalnızca yarısı kadar fonksiyon gösterdiğini ortaya koymaktadır. Mekânsal modelleme verileri PMN’nin, her iki derinlikte de güçlü mekansal bağımlılığa sahip olduğunu, ancak diğer toprak özellikleri tarafından etkilendiğini göstermektedir. Toprak organik madde içeriği arttıkça PMN değerlerinin arttığı, yüksek mikrobiyal aktiviteye sahip toprakların daha yüksek PMN değerlerine sahip olduğu belirlenmiştir. Bulgular, genel olarak küçük bir tarla ölçeğinde dahi toprak özelliklerinin değişkenliğinin toprak kalitesinde de önemli miktarda dğeişkenliğe yol açtığını ortaya koymuştur.