BAZI MAKARNALIK BUĞDAY (T. DURUM DESF.) ÇEŞİTLERİNİN İLAVE SULANAN VE YAĞIŞA DAYALI KOŞULLARDA ÇOK YÖNLÜ KARŞILAŞTIRILMASI

Abstract

Bu çalışmada ilave sulanan ve yağışa dayalı olarak yetiştirilen 34 makarnalık buğday çeşidinden her iki koşulda da başarı ile yetiştirilebilecek olanların ölçülen karakterler üzerinden indeks seleksiyon metoduna göre seçilmesi amaçlanmıştır. Çalışma 2021-2022 ürün yetiştirme sezonunda, Şanlıurfa GAP Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Koruklu Araştırma İstasyonunda yürütülmüştür. Tarla denemeleri tesadüf blokları deneme deseninde 2 ayrı deneme halinde 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Çalışmada; metrekarede bitki sayısı (adet/m2 ), başaklanma gün sayısı (gün), bitki boyu (cm), metrekarede başak sayısı (adet), başakta tane sayısı (adet), başakta tane ağırlığı (g), bin tane ağırlığı (g), tane verim (kg/da), hektolitre ağırlığı (kg/hl), camsılık oranı (%), protein oranı (%), gluten oranı (%), sedimantasyon değeri (ml), bayrak yapraktaki klorofil miktarı (SPAD) ve kanopi sıcaklığı ( OC ) özellikleri incelenmiştir. Araştırmada çeşitlerin tarımsal ve kalite özellikleri ölçülmüş ve verim ile ilişkileri korelasyon ve regresyon analizleri ile araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre ilave sulanan koşullarda; metrekarede bitki sayısı 268 - 486.66 adet/m2 , başaklanma gün sayısı 110 - 120.3 gün, bitki boyu 76.7 - 116.7 cm, metrekarede başak sayısı 433.33 - 603.33 adet/m2 , başak uzunluğu 5. 82 - 9.09 cm, başakta tane sayısı 37 - 61.66 adet, başakta tane ağırlığı 2.142 - 3.626 g, kanopi sıcaklığı 18.66 - 21.26 oC, bayrak yaprağının klorofil miktarı 46.23 - 64.63, tane verimi 271.14 – 788 kg/da, hektolitre ağırlığı 71.13 - 84.93 kg/hl, bin tane ağırlığı 35.27 – 48.93 g, camsılık oranı % 76.7 - 88, protein oranı % 11.66 - 14.4, sedimantasyon değeri 9.66 - 15 ml ve gluten oranı % 22.6 - 44.2 olarak tespit edilmiştir. Yağışa dayalı koşullarda ise; metrekarede bitki sayısı 253.33 - 493.3 adet/m2 , başaklanma gün sayısı 104.7 - 111.3 gün, bitki boyu 55- 100 cm, metrekarede başak sayısı 190 - 405 adet/m2 , başak uzunluğu 5..91 - 8.93 cm, başakta tane sayısı 31.93 - 59.94 adet, başakta tane ağırlığı 2.013 - 3.447 g, kanopi sıcaklığı 29.1 - 35.56 oC, bayrak yaprağının klorofil miktarı 48.46 - 61.5, tane verimi 137- 472 kg/da, hektolitre ağırlığı 72.26 - 86.26 kg/hl, bin tane ağırlığı 36.53 – 53.20 g, camsılık oranı % 89.33 - 97, protein oranı % 15.43 - 18.7, sedimantasyon değeri 20 - 25.66 ml ve gluten oranı % 50.63 - 67.93 olarak tespit edilmiştir. İlave sulanan koşullarda tane verimi ile metrekarede bitki sayısı (0.018), metrekarede başak sayısı (0.327*), başakta tane sayısı (0.256*) ve bayrak yaprağın klorofil miktarı (0.283*) arasında pozitif korelasyonlar saptanırken, başaklanma gün sayısı (-0.349*), bitki boyu (-0.421**), başakta tane ağırlığı (-0.026), başak uzunluğu (-0.069) ve kanopi sıcaklığı (-0.301*) arasında negatif korelasyonlar bulunmuştur. Yağışa dayalı koşullarda ise tane verimi ile metrekarede bitki sayısı (0.161), bitki boyu (0.261*), metrekarede başak sayısı (0.508**), başakta tane sayısı (0.477**), başakta tane ağırlığı (0.336*) ve başak uzunluğu (0.086) arasında pozitif korelasyonlar saptanırken, başaklanma gün sayısı (-0.349*), kanopi sıcaklığı (-0.201*) ve bayrak yaprağın klorofil iktarı (-0.080) arasında negatif korelasyonlar bulunmuştur. İlave sulanan ve yağışa dayalıkoşullarda regresyon ilişkileri arasındakibelirtme katsayılarından elde edilendeğerler eşitliklerin tahminlemede kullanımı için yeterli bulunmamıştır.İndeks seleksiyon metoduna göre suluda ve kuruda Özberk, Fırat 93, Güney Yıldızı, Burgos ve Zühre çeşitlerinin iyi verim performansı gösterdikleri ve her iki koşulda da kaliteli bulundukları anlaşılmıştır.