EBU’T-TAYYİB EL-MUTENEBBÎ’NİN ŞİİRLERİNDE YABANCILAŞMA OLGUSU

Abstract

Yabancılaşma kavramının Eski Ahid’te insanların dini inanç ritüellerinde meydana gelen bir davranış biçimini tanımlamak üzere ortaya çıktığı düşünülmektedir. Olgu şeklinde sosyal bilimlere dahil olması ise modern dönemde Endüstri Devrimiyle başlamıştır. Kavramla ilgili yapılan tanımlama ve çalışmalar Karl Marx’ın bu dönemde ortaya koyduğu “emeğe karşı yabancılaşma” fikri etrafında şekillenmiştir. Yabancılaşma sadece iktisadi alanla sınırlı kalmayıp; sosyoloji, psikoloji, siyaset, din, dil, edebiyat, eğitim vb. disiplinlerin araştırma konusu olmuştur. Arap edebiyatına baktığımızda ise yabancılaşma olgusunun iğtirâb mefhumuyla açıklandığına görmekteyiz. Dolayısıyla iğtirâb kavramıyla izah edilen yabancılaşma her ne kadar 18. yy.’dan itibaren tanımlanmaya başlansa da aslında daha önceki dönemlerde de insanoğlunun hayatında var olan bir olgudur. Çünkü uzaklaşma anlamına gelen yabancılaşma Hegel’e göre insanoğlunun tarihiyle özdeştir. Sosyal varlık olan insanın diğer insanlarla iletişiminde, bireysel anlamda ilgilendiği her alanda ve duygularının dışa yansıması olarak kabul edilen şiirde yabancılaşma olgusunu görmek mümkündür. Bu minvalde çalışmamızda Arap edebiyatının önemli simalarından şair Ebu’t-Tayyib el-Mutenebbî’nin şiirlerinde yabancılaşma olgusu işlenmiştir. Çalışmamızın giriş kısmında yabancılaşma olgusundan genel anlamda bahsedilip olgunun tarihsel sürecine değinilmiştir. Birinci bölümde, yabancılaşmanın kavramsal çerçevesi çizilmiş ve olgusal anlamda farklı başlıklar altında açıklanmıştır. İkinci bölümde, Abbasi döneminde yaşamış olan şair Ebu’t-Tayyib el-Mutenebbî’nin hayatı ele alınmıştır. Üçüncü bölümde, şairin yabancılaşma yaşadığı alanlar farklı başlıklar altında incelenmiş olup sosyolojik ve psikolojik verilerle desteklenmiştir. Sonuç bölümünde, şairin şiirlerine yansıyan yabancılaşma olgusu ile ilgili varılan bulgulara yer verilmiştir.