PANDEMİK HASTALIKLARLA MÜCADELEDE KAMU POLİTİKALARI VE ETKİNLİĞİ: TÜRKİYE VE SEÇİLİ ÜLKELER ÜZERİNDE BİR İNCELEME

Abstract

Sağlık hizmetleri kamusal niteliği ile hemen her dönem devletin en önemli hizmet alanlarından biri olmuştur. Özellikle koruyucu sağlık hizmetleri ve salgınla mücadele sağlık hizmetlerinin kamusal mal niteliğini ön plana çıkaran hizmet alanlarıdır. Bu kapsamda yoğun liberal iktisat politikalarının egemen olduğu ülkelerde bile devlet koruyucu sağlık hizmetlerinin sunulması ve salgınla mücadele söz konusu olduğunda gerekli bütçe ve politikaları oluşturarak süreci doğrudan yönetmektedir. 2019 yılının aralık ayında Çin'de ortaya çıkan ve Dünya genelinde hızla yayılan Covid-19 salgını ile mücadelede Türkiye’nin ve seçili ülkelerin salgına karşı uyguladıkları kamu politikalarının değerlendirilmesi tezin konusudur. Bu kapsamda seçili ülkelerde ve Türkiye’de Covid-19 salgınıyla mücadelede uygulanan kamu politikaları ve bu politikaların sosyal ve ekonomik yapı üzerinde yarattığı etkiler incelenecektir. Nüfus hareketliliğinin arttığı günümüzde, pandemilerin bir ülkeden diğer ülkelere yayılması çok hızlanmıştır. Covid-19 salgını ilk olarak Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkmış, daha sonra kısa sürede diğer ülkelere yayılmıştır. Salgının riskleri konusunda yeterli öngörülerde bulunamayan bazı ülkeler ilgili tedbirler konusunda da hızlı adımlar atamamışlardır. Salgın ekonomik büyüme, işsizlik oranı, ihracat-ithalat gibi temel makroekonomik göstergeleri olumsuz yönde etkilemiştir. Salgının yayılmaya başlaması ile sosyal ve ekonomik boyutta tedbirler alınmaya başlanmış olsa da salgın kısa sürede tüm ülkelere yayılmıştır. Çin, Japonya ve Türkiye gibi kimi ülkeler kapsamlı kamu politikaları ve zamanında müdahaleler ile salgın vi sürecini daha başarılı yürütürken İspanya, İtalya, ABD ve İngiltere gibi kimi ülkeler gerek zayıf kamu sağlık sistemleri gerekse salgının önemsenmemesi ve geç müdahaleler nedeniyle salgınla mücadelede çok başarısız olmuşlardır. Salgının ekonomik yapı üzerinde yarattığı etkilerin büyüklüğünde ise ülkelerin aldıkları ekonomik tedbirlerin niteliği ve kapsamı doğrudan belirleyici olmuştur. Salgınla mücadelede daha yoğun kamusal destek ve teşvik mekanizmalarını devreye alan ülkelerde ekonomik kayıplar daha düşük düzeylerde olurken söz konusu destek ve teşvik konularında yeterli katkıyı sunamayan ülkelerde kişisel gelir kayıpları ve genel iktisadi yapıdaki bozulmalar çok daha kapsamlı ve uzun süreli olmuştur. Salgınla mücadelede devlet müdahalesinin bir zorunluluk olduğu hiç tartışmasız kabul gören bir durumdur. Esaslı tartışmalar söz konusu müdahalede politika araçlarının neler olması gerektiği, hangi politikanın hangi yoğunlukta kullanılacağı ve sürecin mali boyutunun nasıl yönetilebileceği üzerine yapılan tartışmalardır.