CELAYIRLI DEVLETİ'NDE ORDU (1340-1431)

Abstract

İlhanlı Hükümdarı Ebu Said Bahadır Han’ın 1335 yılında erkek evlat bırakmadan ölmesiyle, devlet içerisinde kargaşa baş gösterdi. Kaos ortamında merkezi devlet dinamikleri, yerini güçlü kabilelerin yönetimine bıraktı. Bu kabilelerden biri Celayır kabilesiydi. Yeni kabile düzeni içerisinde Şeyh Hasan-ı Celayır 1340 yılında, Bağdat merkez olmak üzere Irak topraklarında bağımsızlığını ilan etti. Celayırlar 1358 yılına kadar Irak bölgesinde hüküm sürmekteydi. Şeyh Hasan’ın oğlu ve halefi Şeyh Üveys (h. 1356-1374) döneminde Celayırlı toprakları, Irak, Azerbaycan, Doğu ve Güneydoğu Anadolu ile Kuzeybatı İran’a kadar genişledi. Celayırlılar dönemi, İlhanlı sonrası süreçte yeni devlet yönetim mekanizmasının oluştuğu evredir. Bu açıdan eski kurumlar revize edilmiş, ihtiyaca göre yeni kurumlar oluşturulmuştur. İlhanlıların askerî sistemi, Celayırlı Devleti tarafından da uygulanmış, şartlara göre ordu içerisinde yeni birimler tesis edilmiştir. Celayırlı Şeyh Hasan’ın geç İlhanlı döneminde Anadolu ile irtibatı, bağımsızlığını ilan ettikten sonra hem Türk hem Moğol askerî yapısının bileşimi oluşturan bir ordunun ortaya çıkmasını sağlamıştır. Celayırlı ordusu, kendisinden sonra kurulan Kara-Koyunlu ile Ak-Koyunlu ve diğer siyasi teşekküller için bir model teşkil etmiştir. Bu çalışma altı bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümde, İlhanlı sonrası süreçte Celayırlı hanedan üyelerinin meşruiyet kazanma girişimleri ve askerî rütbeliler anlatılmıştır. İkinci bölümde, ordunun insan kaynağı ve askerî eğitim hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölüm Celayırlı ordusunda bulunan askerî görevlilere ayrılmıştır. Dördüncü bölümde silahlar ve kuşatma araçları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Beşinci bölümde, Celayırlı Devleti’nin malî kaynağı ve iii emîrler ve askerlerin maaşları tespit edilmiştir. Altıncı bölüm, ordunun sefer organizasyonu ve savaşlarını konu etmektedir.