ŞANLIURFA İLİ SURUÇ OVASI SULAMALARININ SOSYO-EKONOMİK ANALİZİ: BİTKİSEL ÜRETİM ÖRNEĞİ

Abstract

Tüm canlılar yaĢamlarını devam ettirebilmek için besin alma ihtiyacı duyarlar. Avcılık ve toplayıcılıkla baĢlayan besin karĢılama ihtiyacı daha sonraları tarımsal üretim ile devam etmiĢtir. Doğada bulunan kıt kaynaklarla giderek artan insan ihtiyaçlarını karĢılamak tarımın en önemli görevidir. Tarımsal faaliyetler ile karĢılanmaya çalıĢılan besin ihtiyaçları birçok faktörden etkilenmekte olup, en önemlileri toprak ve sudur. VatandaĢların güvenli ve yeterli gıda ihtiyacını karĢılamak devletlerin en baĢta gelen görevlerindendir. Ülkemizde su ve toprağın etkin ve tasarruflu kullanımı için bugüne kadar yapılan en büyük proje Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)‟dir. GAP kapsamında; barajlar, hidroelektrik santralleri, sulama sistemleri, tarımsal altyapı hizmetleri gibi birçok proje bulunmaktadır. Bu kapsamda, Suruç Ovası‟nda dünyanın beĢinci, Türkiye‟nin ise en uzun sulama tüneli yapılmıĢ ve 2015 yılında faaliyete geçmiĢtir. Suruç Ovası‟nda sulamayla birlikte bitki deseninde önemli değiĢiklikler meydana gelmiĢtir. Bu tez çalıĢmasında çiftçilerin sulamayla birlikte ürün desenlerindeki değiĢiklikler, çiftçilerin tarımsal üretime bakıĢlarını etkileyen faktörler ve sulama yöntemlerinin verime ve su tasarrufuna yönelik tutum ve davranıĢları araĢtırılmıĢtır. Bu çalıĢma ġanlıurfa Ġli Suruç Ġlçesi‟ne bağlı olan 95 köyün 66‟sında yüz yüze anket uygulanarak hazırlanmıĢtır. Bunlar araĢtırmanın birincil verilerini oluĢturmaktadır. Örneklem %95 güven aralığında %5 hata payıyla hesaplanarak, 383 anket yapılmıĢtır. Ayrıca ürün desenin belirlenmesi için ġanlıurfa Tarım ve Orman Müdürlüğü Çiftçi Kayıt Sisteminden alınan veriler kullanılmıĢtır. Bunlarda araĢtırmanın ikincil verilerini oluĢturmaktadır. Analizlerde Mann-Whitney U ve Kruskal-Wallis Varyans testleri kullanılmıĢtır. Sonuçlara göre katılımcıların ortalama arazi büyüklükleri 71.38 dekar (da), tarımsal faaliyetlerden elde edilen ortalama gelir 1 780.72 TL/da ve toplam ortalama gelirleri ise 2 031.30 TL/da olarak hesaplanmıĢtır. Çiftçilerin tarımsal üretime bakıĢlarını etkileyen faktörlerin analizinde kooperatif, bilgi alınılan kaynaklar, arazi varlığı değiĢkenlerinde anlamlı bir sonuç elde edilmemiĢtir. Eğitim, kredi, ürün sigortası, yaĢ, gelir değiĢkenlerinde anlamlı değiĢiklikler elde edilmiĢtir. Çiftçilerin sulama yöntemlerinin verime ve su tasarrufuna etkisinin olduğuna yönelik tutumları analizinde sulama yöntemlerinin verime ve su tasarrufuna etkisinin olduğunu düĢünen katılımcıların basınçlı sulama yöntemleri, drenaj suyu, taban suyu, alternatif ürün tercihleri için anlamlı sonuçlar elde edilmiĢ, diğer ifadelerde ise anlamlı sonuçlar elde edilmemiĢtir. Ġkincil veriler kullanılarak elde edilen ürün deseni sonuçlarına göre ise 2015 ten 2023 yılına kadar olan süreçte Suruç Ovası bitki deseninde pamuk, ikinci ürün olarak mısır, yonca, sebze ve meyve üretim alanlarında artıĢlar, kuru koĢullarda yetiĢtirilen arpa, mercimek ve nohut gibi ürünlerin alanlarında ise azalmalar olduğu tespit edilmiĢtir. AraĢtırmada girdi maliyetleri ve iklim sorunlarının çiftçiler üzerinde etkili faktörler olduğu tespit edilmiĢtir. AraĢtırma sahasında etkili yayım çalıĢmaları, örgütlenme ve su tasarrufu sağlayan ikame ürünlere ürün deseninde daha fazla yer verilmesi önerilmektedir.