BİYOKLİMATİK KONFOR DÜZEYLERİ İLE SO2 VE PM10’A DAYALI HAVA KALİTESİ DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ: ŞANLIURFA İLİ ÖRNEĞİ

Abstract

Hava kirliliğinin iklim değişikliği üzerindeki potansiyel etkilerinin değerlendirilmesi henüz başlangıç aşamasında olan bir araştırma olgusudur. Biyoklimatik konfor kavramı coğrafya, mühendislik ve teknoloji, meteoroloji, klimatoloji gibi farklı uzmanlık alanlarını ortak bir paydada buluşturan multidisipliner bir alandır. İklim değişikliğini büyük oranda etkileyen meteorolojik parametreler (sıcaklık, yağış, nem, rüzgar hızı) ve hava kirletici parametreler (PM10 ve SO2) insanların biyoklimatik konfor koşullarını da önemli derecede etkilemektedir. Bu çalışmanın amacı: (a) Şanlıurfa ilinde Rahatsızlık İndeksi’ne (DI) bağlı biyoklimatik konfor alanlarını Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) yardımıyla ortaya koymak, (b) Şanlıurfa merkez ilçesinde ise DI’ye bağlı biyoklimatik konfor düzeyleri ile hava kalitesi düzeyleri (HKİ) arasındaki ilişkiyi belirlemek, (c) Çalışma bulguları ile biyoklimatik faktörlerin iklim değişikliği arasındaki ilişkisini incelemektir. Çalışmada yapılmış olan tüm analizler için 2006- 2021 yılları arasındaki meteorolojik (sıcaklık, bağıl nem, rüzgar hızı) ve hava kirletici parametrelerine (PM10 ve SO2 ) ait yıllık ve aylık ortalama değerler kullanılmıştır. Bu kapsamda; meteorolojik parametreler, hava kirletici parametreleri, DI ve HKİ (PM10 ve SO2 için) parametrelerinin zamansal değişimleri Mann-Kendal trend analizi ile ve tüm bu parametreler arasındaki ilişkiler Pearson korelasyon analizi ile belirlenmiştir. Çalışma sonucunda; (i) Şanlıurfa ilinde biyoklimatik konfor açısından en uygun (21≤ DI≤ 24) aylar Haziran ve Eylül ayları olarak belirlenmiştir. (ii) Şanlıurfa merkez ilçesinde yıllık ve aylık ortalama HKİPM10 değerleri genel olarak “iyi” ve “orta” sınıfında iken HKİSO2 değerleri ise tüm yıllarda ve tüm aylarda “iyi” sınıfında yer almıştır. (iii) Yıllık ortalama sıcaklık değerleri istatistiksel olarak anlamlı artış gösterirken yıllık ortalama rüzgar hızı, PM10 ve HKİPM10 değerleri istatistiksel olarak anlamlı azalış göstermiştir. (iv) DI ile HKİPM10 arasında negatif yönde “zayıf” korelasyon (r = -0,028), DI ile HKİSO2 arasında pozitif yönde “orta” korelasyon (r = 0,449; p