REFERANS BİTKİ SU TÜKETİMİNİN VE NET SULAMA SUYU İHTİYACININ COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ İLE HARİTALANMASI

Abstract

Su kaynaklarını yönetme ve geliştirme projelerinde, kullanılan en önemli parametrelerden biri de bitki su tüketim miktarlarıdır. Bu araştırmada, uzun yıllar günlük iklim serileri kullanılarak Şanlıurfa ili için on günlük periyotlarda günlük ortalama referans bitki su tüketiminin (ETo) alansal ve zamansal değişiminin belirlenmesi ve yetişticiliği yapılan pamuk ve mısır bitkisinin on günlük periyotlarda net sulama suyu ihtiyacının(dnet) alansal ve zamansal değişiminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Amaç kapsamında, Şanlıurfa il sınırları içinde ve il sınırları dışında bulunan toplam 11 adet meteoroloji gözlem istasyonundan uzun yıllar (2000-2021) günlük temin edilen; minimum ve maksimum sıcaklık (⁰C), güneşlenme süresi (saat), ortalama nispi nem (%) ve rüzgar hızı (m/s) verileri temel materyal olarak kullanılmıştır. FAO tarafından geliştirilen Cropwat 8.0 yazılım programı yardımıyla her istasyon için Penman-Monteith yöntemi ile uzun yıllar on günlük ortalama referans bitki su tüketimi (mm) değerleri hesaplanmıştır. Elde edilen on günlük ortalama ETo değerleri esas alınarak coğrafi bilgi sistemi ortamında ters uzaklık yöntemi kullanılarak Şanlıurfa ili için tüm aylara ait on günlük periyotlarda ortalama referans bitki su tüketimi ve bir sulama sezonu için pamuk ve mısır bitkisine ait on günlük periyotlarda net sulama suyu ihtiyacının belirlendiği haritalar oluşturulmuştur. Çalışma sonuçlarına göre, aylık ortalama ETo değerleri on günlük periyotlarda; 7,67 mm ile 89,20 mm arasında değişim göstermiştir. İlin, güney ve güneydoğusunda ETo değerlerinde önemli artışlar meydana gelirken, Atatürk, Birecik ve Karkamış barajının etkisi altında bulunan kuzey ve güney batı kesimlerinde ETo değerlerinde azalma olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte bir sulama sezonu boyunca pamuk ve mısır bitkilerinde en yüksek dnet değeri pamuk bitkisi için on günlük periyotlarda Temmuz ayının üçüncü periyodunda 112,78 mm olarak tespit edilirken, mısır bitkisi için Ağustos ayının üçüncü on günlük periyodunda 92,90 mm olarak tespit edilmiştir. Çalışmada sonucunda elde edilen ETo değerlerinin, bölgenin bitki desenine ait bitki su tüketimin (ETc) belirlenmesinde ve yetiştiriciliği yapılan pamuk ve mısır bitkilerinin bir sulama periyodunda net sulama suyu ihtiyaçlarının dikkate alınması önerilmektedir. Aynı zamanda çalışmanın literatüre katkı sağlaması düşünülmektedir