BELEDİYELERİN ÖZ GELİRLERİNİN MALİ ÖZERKLİK BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ: FRANSA VE TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Abstract

Yerel yönetimlerin mali özerkliği, mahalli idareler teorisi ve uygulamaları alanındaki en önemli konulardan biridir. Yerel yönetimler merkezi idare dışında idareler arası hizmet bölüşümü kapsamında bazı kamu hizmetlerini yerine getirmektedir. Yerel yönetimler kendi yetki alanlarına giren hizmetleri yerine getirirken merkezi idarenin aktarmış olduğu gelirler dışında vergilere ve bu vergiler içinde yer alan öz gelirlere ihtiyaç duymaktadır. Yerel yönetimlerin sahip oldukları toplam gelirleri içerisinde öz gelirlerinin payının düşük ya da yüksek olması yerel yönetimlerin mali özerklik düzeyini belirlemede önemli bir gösterge olarak kabul edilmektedir. Bu kapsamda çalışmanın konusunu Fransa ve Türkiye’de belediyelerin öz gelirlerinin mali özerklik açısından incelenmesi oluşturmaktadır. Hizmetlerin yerinden ve halka en yakın birimler tarafından yerine getirilmesi görüşünün yaygınlık kazanması yerel yönetimlerin önemini giderek artırmaktadır. Yerel yönetimler, kamusal mal ve hizmet sunumu ile kaynak kullanımında etkinliğin sağlanması, işlem maliyetlerinin azaltılması, kamu sektöründe üretilen mal ve hizmetlerin yerel halkın tercihlerine uygun bir şekilde üretilmesi gibi nedenlerden dolayı önem taşıyan birimler haline gelmişlerdir. Dolayısıyla Fransa ve Türkiye’de belediyelerin toplam vergi gelirleri içerisindeki öz gelirlerinin neler olduğunun açıklanması çalışmanın önemini ortaya koymaktadır. Diğer yandan Belediyelerin üstlenmiş oldukları hizmetleri yerine getirebilmesi yeterli gelir kaynaklarına sahip olabilmeleriyle mümkün olmaktadır. Söz konusu gelir kaynakları, genel bütçe vergi gelirlerinden aktarılan paylar, belediyelerin öz gelirleri, borçlanma gelirleri ve diğer gelirlerden oluşmaktadır. Çalışmanın amacı belediyelerin güçlendirilmesi gerektiği yönündeki düşünce eğilimine paralel olarak, Fransa ve Türkiye’deki belediyelerin öz gelirler bağlamında mali özerklik düzeylerini ortaya koymaktır. Çalışmada betimsel analiz ve doküman taraması tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın bulguları, öz gelirlerin mali özerklik üzerinde önemli bir gösterge olduğunu ortaya koymaktadır. Diğer yandan Fransa’daki belediyelerin öz gelir ve mali özerklik bağlamında Türkiye’deki belediyelere göre daha özerk olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca Fransa’da belediyelerin mali özerkliğinin Türkiye’deki belediyelere göre daha yüksek düzeyde olmasının yanı sıra, Fransa’da bütçe şeffaflığı, demokrasi kültürü ve vatandaşın belediye hizmetlerinden memnuniyetinin de Türkiye’ye göre daha yüksek düzeyde olduğu görülmüştür.