MEMLÛKLARIN ANADOLU İLE TİCARİ MÜNASEBETLERİ

Abstract

Anadolu tarihsel süreçleri bağlamında incelendiğinde birçok medeniyetin kuruluş ve gelişimsel süreçlerinin yaşandığı önemli uygarlık havzalarında biri olmuştur. Bu uygarlık körfezinin geçiş merkezi olması sebebiyle birçok uygarlığın kavşak noktası olmuştur. Bu gelişmiş ticaretin bir sonucu olarak Memlûklar devleti (1250-1517) de Anadolu topraklarında bulunan devletlerle ticari ve siyasi münasebetler kurmaya çalışmışlardır. Mısır, Anadolu, İran üçgeninde gelişen bütün çatışmaların esasında ticaret yollarına hakimiyet mücadelesi olduğu anlaşılmaktadır. Zengi, Eyyubi ve Memlûk devletleri daima Mısır ile Anadolu arasındaki coğrafyaya hakim olabilmek için mücadele etmiştir. Anadolu toprakları bu hakimiyet mücadelesine sahne olmuştur. İlhanlı-Memlûk mücadelesinden Osmanlı-Memlûk mücadelesine devredilen Yakındoğu hakimiyet mücadelesi ticari faaliyetleri de siyasi mücadeleyle paralel olarak etkilemiştir. Özellikle Memlûklar devletinin kuzey sınırları olan Anadolu’nun güneydoğu bölgesi ticari faaliyetlerin en yoğun yaşandığı yerler olmuştur. Memlûklar, Anadolu topraklarından geçen önemli ticaret yollarını ele geçirmeye çalışarak Anadolu’nun ticari gelirlerini elde etmeye çalışmışlardır. Bu sebeple; İlhanlılarla, Akkoyunlularla, Ramazanoğullarıyla, Dulkadiroğullarıyla, Osmanlı devletiyle ticaret yolları için siyasi mücadelelere girişmişlerdir. Bununla beraber mücadele ettikleri devletlerle ticari münasebetlerini devam ettirmişlerdir. Memlûkların Anadolu toprakları üzerinden geçen ticaret yollarının üzerindeki hâkimiyet çabasının zorunluluğunu oluşturan sebepler, Memlûklar devletinin bel kemiğini oluşturacak olan Memlûk ticaretinin Anadolu toprakları üzerinden geçiyor olması meselesi Memlûklar devletini ticaret yolları üzerinde hâkimiyete zorlamıştır. Memlûklar için Anadolu ticari münasebetlerini önemli kılan bir diğer sebep ise Memlûk lojistik malzemelerinin Anadolu toprakları üzerinden geçiyor olmasıdır. Özellikle köle ticareti Memlûk devletinin askeri unsurunu beslemesi VI bakımından hayati bir öneme sahipti. Her Memlûk sultanı iktidarını güçlendirmek veya tahta geçmek için satın aldığı kölelerden asker yetiştirmişlerdi. Çünkü Memlûk sultanları satın alınan köleler arasından çıkıyordur. Zaten Memlûk askeri sistemi de bir çeşit köle savaşçı organizasyonu, eğitimi ve hiyerarşik yapısını içermekteydi.