DOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE GÖÇLER VE DEMOGRAFİK SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

Bu çalışmanın konusu, Doğu Anadolu Bölgesinde iç göçler ve demografik sonuçlarının değerlendirilmesidir. Günümüzde yaşam koşullarında meydana gelen hızlı değişimler insanların daha çok göç etmelerine neden olmuştur. İtici veya çekici faktörlerin etkisinden dolayı insanların doğdukları ya da ikamet ettikleri yerlerden göç etmeleri gerek göç veren gerekse göç alan yerlerde ekonomik, sosyal, siyasal, demografik, kültürel ve mekânsal sorunlar başta olmak üzere birçok sorunun ortaya çıkmasına neden olmuştur. Göçlere bağlı olarak ortaya çıkan bu sorunların zamanında çözümlenememesi gelecekte daha büyük sorunların oluşmasına yol açmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi ülkemizde önemli iç göç hareketliliğinin yaşandığı bölgelerden biridir. Göçlerin birçok nedeni olmakla beraber bölgedeki göçlerin en önemli nedeni sosyoekonomik, siyasal ve doğal nedenlerdir. Bölgede insan yaşamımı etkileyen itici faktörlerin fazla olmasından dolayı araştırmanın yapıldığı yıllarda bölgenin verdiği göçler aldığı göçlerden daha fazla olmuştur. Bu nedenle bölgenin gerek net göçü gerekse net göç hızı da negatif değerler göstermiştir. Sürekli net göç veren bölgede özellikle ekonomik nedenlerden dolayı göçlerin akım yönü de sosyoekonomik bakımdan gelişmiş ve sanayileşmiş batı illerine doğrudur. Göçler; Doğu Anadolu Bölgesinin özellikle ekonomik, sosyal, siyasal, kültürel ve mekânsal yapısını etkilediği gibi demografik yapısında da önemli değişikliklere neden olmuştur. Bu demografik değişikliklerin en önemlisi nüfusun gelişimi ve yapısı üzerindeki etkisidir. Nitekim bölgede doğum oranları fazla olmasına rağmen göçler bölge nüfusunun gelişimi üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Aynı zamanda göçlerden dolayı bölgede ikamet eden Doğu Anadolu Bölgesi doğumlu nüfusun; diğer V bir ifade ile yerli nüfusun oranları da son dönemlerde azalan bir eğilim göstermiştir. Göçler nüfusun miktarını etkilediği gibi yapısını da etkilemiştir. Dolayısıyla erkeklerin kadınlardan ve genç nüfusunda yaşlı nüfusundan daha çok göçlere katılması bölgenin toplam nüfusu içerisinde erkek nüfusu ile genç nüfusun daha çok azalmasına neden olmuştur. Coğrafya biliminin ilke ve yöntemlerine göre değerlendirilen bu çalışmada iç göç ve doğum yeri nüfus verilerinden faydalanarak bölgedeki iç göçlerin nitelikleri, boyutu, nedenleri ve akım yönleri araştırılmıştır. Çalışmada DİE ve TÜİK’in genel nüfus sayımı verilerinden faydalanılarak elde edilen veriler Microsoft Excel ortamına aktarılmış ve daha sonra bu veriler tablo, grafik ve haritalara dönüştürülmüştür. Haritalar coğrafi bilgi sistemleri programlarından olan Arcgis 10.8 programında yapılmıştır.