SORTKİN ÇAYI HAVZASININ (ÇATAK-VAN) JEOMORFOMETRİK ANALİZİ

Abstract

Yeryüzünün sayısal olarak ifade edilmesi şeklinde tanımlanan morfometri; çalışılan sahanın başta akarsu ve tektonizma olmak üzere; vejetasyon, jeoloji ve iklim arasındaki ilişkiler bütününü ifade eder. Morfometrik analizin amacı bir bölgenin morfolojik şekillenmesinde etkili olan aşınma ve tektonik düzenlenmenin etki derecesini sayısal olarak ortaya koymaktır. Sortkin Çayı Havzasının (Çatak-Van) Jeomorfometrik Analizi adlı bu çalışmada havzanın CBS ve uzaktan algılama yöntemlerinden yararlanılarak morfometrik analizler yapılmıştır. Son zamanlarda, morfometrik analizler havza çalışmalarında çok sık kullanılmaya başlanmıştır. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi açısından, başta sahanın genel fiziki coğrafyası araştırılmış. Çalışma alanı Bitlis masifi üzerinde yer alır. Kavuşşahap Dağlarında son buzul çağına ait, buzul vadilerin ve sirklerin izine rastlanmış. Karasal iklime sahip çalışma alanında en yağışlı mevsim ilkbahar. İran- Turan flora bölgesinde yer alan çalışma sahası otlar bakımından çok zengindir. Diğer yandan ağaç formasyonu ise yoğun tahrip altındadır. Asıl konu olan morfometrik analizler; alansal, relief, çizgisel ile eğim ve bakı analizleri olmak üzere dörde ayrılır. Hesaplanan her bir parametre bu başlıklara göre sınıflara ayrılmıştır. Sortkin Çayı Havzası doğal afetlerin sık yaşandığı bir bölgedir. Bu afetler sonucu ise can ve mal kayıpları yaşanmaktadır. Morfometrik analizlerin doğal afet risk analizlerinde kullanılması bu kayıpların azaltılması açısından önemlidir. Çalışma alanı 642 km² olarak ölçülmüş. Çevre uzunluğu ise 138 km’dir. Yapılan analizler sonucu havza dairesel bir görünümde olduğu saptanmıştır. Akarsu yoğunluğu 5,39 akarsu sıklığı ise 0,98 olarak hesaplanmıştır. Çıkan bu değerlere göre havzada erozyon yüksektir. Yükseklik alan dağılımı için hesaplanan Hipsomettrik Eğri indisinde; en çok V alan kaplayan yükseklik grubu ise 2400-3000 m arasındaki yükseklik değerleridir. Sortkin Çayı’nın kanal morfolojisi incelendiğinde ise 20. km’de bir değişimin olduğu görülecektir.